درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی

جدل انگيز فرد گرايى و جامعه گرايى به مفهوم غربى آن نيست، بلكه صرفاً تأكيد بر انسان و نقش اراده و اختيار انسانى در تحقق تحولات اجتماعى است. به نظر مى رسد هدف متفكرين اسلامى هم از طرح بحث اصالت فرد، قراردادن فرد در مقابل جمع و جامعه نبوده و آنها اصلا قايل به چنين تقابلى نيستند و مباحثشان ربطى به انديويداليسم و كلكتيويسم ندارد.

وقتى علامه طباطبائى تصريح مى كند: «مقصود آفرينش طبيعت انسانى است كه همانا وجود فرد است نه هيئت اجتماعى افراد و انسان كه به سوى عقد اجتماع هدايت مى شود براى نگهدارى فرد است»،(1) مقصودش از فرد، يك فرد مستقل نفسانى نيست كه تكليف همه چيز را با اراده مستقل خود معين مى كند; بلكه مراد از فرد، طبيعت انسانى يعنى فرد با «نهاد خدادادى»اش است. به تعبيرى، انسان، يك اتم اجتماعى نيست، بلكه عالم صغير است و جامعه به اقتضاى طبيعت اين عالم صغير بنا مى شود.(2)بنابراين، هيچ گاه نبايد اثبات فردگرايى در مقابل جمع گرايى از اين بحث ها استنباط نمود.