درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی

اين تحول عظيم در غرب بهوقوع پيوست و كشور ما نيز تحت تأثير اين موج قرار گرفت، اما تاريخ تجدّد ما، به تعبيرى در تاريخ منورالفكرى و روشنفكرى خلاصه مى شود(1) كه عين سياست زدگى، اعراض از تفكر، علم زدگى و قيل و قالهاى روشنفكرانه در باب آزادى، دمكراسى و استثمار، نزاعهاى سطحى در مورد ادبيات كهنه و نو، تنزل فلسفه به ايدئولوژى، منحل شدن علم و تحقيق در پژوهشهاى نااستوار ادبى و تاريخى است. بر همين اساس، رضا داورى پس از بررسى وضع تفكر متجدّدان، نتيجه مى گيرد كه دوره صد ساله تجدّد ما، «وضع دورى از تفكر» است و مناسبتى با تفكر ندارد.

به عبارت ديگر، چيزى كه از تجدد نصيب ما شد، ظهورات و تجليات بيرونى و روبنايى آن بود و ما بدون توجه به مبادى نظرى و پشتوانه فكرى دنياى جديد، صرفاً فرآورده ها و نتايج ملموس آن را در عرصه پيشرفتهاى فنى و تكنولوژيك مصرف كرديم. از آنجا كه علل و مبادى اين پيشرفتهاى فنى بر ما روشن و شناخته نبود، عجيب نيست كه به مدت يك قرن، در نتيجه اين برداشت غلط و سطحى از تجدّد، در پى نوسازى و نوگرايى بوديم و تصور مى كرديم كه عصر جديد يعنى مدرنيزه شدن و يا خيلى ساده و راحت، يعنى غربى شدن از فرق سر تا نوك پا.(2) در حالى كه تجدّد تفكرى بود در ماهيت و طبيعت دوران جديد و لوازم و الزامات آن، نه صرف نوسازى و نوگرايى.(3)

تمدن غربى و از جمله پيشرفت هاى فنى و تكنولوژيك آن و نيز سياست آن، شأن و جلوه اى از حقيقت تاريخ جديد است و اين جلوه هاى ظاهرى و بيرونى وقتى به ما رسيد، از عقل و خرد كه باطن آن بود، جدا افتاده و مايه وحدت و انسجام خود را از دست داده بود(4) و ما با پذيرش قهرى و نسنجيده آثار تجدّد، به غرب زدگى رسيديم. به عبارت ديگر، ما پارادايم جديد را با فرآورده هاى آن اشتباه گرفتيم و بى آنكه در تكوين آن دخالتى داشته باشيم، يا حتى مبادى و مبانى نظرى آن را بدانيم، روبناها و فرآورده هاى آن را به طور سطحى و پراكنده اخذ كرديم و از تبعات و زيانهاى آن نيز بهره مند شديم.

1. رضا داورى، شمه اى از تاريخ غرب زدگى ما، ص 5 .

2. جمله اى معروف منتسب به تقى زاده در دوره مشروطه كه راه پيشرفت كشور را تمثّل به غرب در همه چيز مى دانست.

3. جواد طباطبايى، درآمدى فلسفى بر تاريخ انديشه سياسى در ايران، ص 10.

4. رضا داورى، شمه اى از تاريخ غربزدگى ما، ص 6 .