تمرين نفس به طاعت، صبر و تقوا - احکام جهاد نسخه متنی

تمرين نفس به طاعت، صبر و تقوا

نفس مانند حيوان سركش و چموش است كه اگر به حالش رها كنى به هيجان آمده و خود را هلاك مى گرداند، ولى بايد آن را با نكوهش،سرزنش، تهديد، تأديب نمايى و به اطاعت خدا و پيامبر او و صبر دراطاعت و تقواى الهى تمرين و عادت دهى. پيامبران الهى و پيشوايان دين به همين ترتيب سفارش كرده اند و اكنون بياييد با گوش شنوا قلب بيداروآگاه، پاره اى از اين سفارشها را باهم بخوانيم:

1 - پيامبر خدا فرمود:

»من مقت نفسه دون مقت الناس، آمنه اللَّه من فزع يوم القيامة«(52).

»هر كس كه بر نفس خود خشم كند بى آن كه بر مردم خشم گيرد، خداوند او را ازهراس روز قيامت ايمن گرداند.«

2 - حسن بن جهم مى گويد: شنيدم امام رضاعليه السلام مى فرمود:

»إنّ رجلاً في بني إسرائيل عَبَد اللَّه أربعين سنة، ثمّ قرّب قرباناً فلم يُقبل منه، فقال لنفسه: ما أتيت إلّا منك، وما الذنب إلّا لك، قال: فأوحى اللَّه عزّ وجلّ إليه: ذمّك لنفسك أفضل من عبادتك أربعين سنة«(53).

»مردى در بنى اسرائيل چهل سال خدا را عبادت كرد. سپس براى خدا قربانى آورد و از او قبول نشد. پس به خودش گفت: آنچه برايت پيش آمد نبود مگر از تو، واين نبود مگر از گناه تو. امام فرمود: پس خداوند به او وحى فرمود: سرزنش تو بر نفست بهتر از عبادت چهل سال تو بود.«

3 - امام باقرعليه السلام فرمود:

»لا تذهب بكم المذاهب، فواللَّه ما شيعتنا إلّا من أطاع اللَّه عزّ وجلّ«(54).

»انديشه هاى گوناگون شما را به راه منحرف نبرد، پس به خدا سوگند شيعه مانيست مگر كسى كه خدا را اطاعت كند.«

4 - در روايت از امام باقرعليه السلام آمده است كه پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود:

»إنّه لا يدرك ما عند اللَّه إلّا بطاعته«(55).

»آنچه در نزد خدا است بدست نمى آيد مگر با اطاعت خداوند.«

5 - امام باقرعليه السلام فرمود:

»واللَّه ما معنا من اللَّه براءة، ولا بيننا وبين اللَّه قرابة، ولا لنا على اللَّه حجّة،ولانتقرّب إلى اللَّه إلّا بالطاعة، فمن كان منكم مطيعاً للَّه تنفعه ولايتنا، ومن كان منكم عاصياً للَّه لم تنفعه ولايتنا. ويحكم لا تغترّوا، ويحكم لا تغتروا«(56).

»به خدا قسم، ما از جانب خدا براءَت نامه نداريم، و ميان ما و خدا خويشاوندى نمى باشد، و ما را بر خدا حجّتى نيست، و ما به سوى خدا تقرّب نجوئيم مگر به طاعت خداوند. پس هركه از شما مطيع خداوند باشد ولايت ما او را مفيد خواهد بود، و هركه از شما خدا را معصيت كننده باشد ولايت ما او را نفع نخواهد داد. واى بر شما مغرورنشويد. واى بر شما مغرور نشويد.«

6 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»اصبروا على الدنيا فإنّما هي ساعة، فإنّ ما مضى منه لا تجد له ألماً ولا سروراً، ومالم يجئ فلا تدري ما هو، وإنّما هي ساعتك التي أنت فيها، فاصبر فيها على طاعة اللَّه،واصبر فيها عن معصية اللَّه«(57).

»بر دنيا صبر كنيد، همانا آن فقط يك ساعت است. آنچه از آن گذشته است دردوشادى آن را نمى يابى، و آنچه نيامده است پس نمى دانى چه خواهد بود. پس دنياهمين لحظه اى است كه تو در آن قرار دارى، پس در آن زمان بر طاعت خدا صبر كن واز معصيت خدا خوددارى نما.«

7 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»إذا كان يوم القيامة يقوم عنق من الناس فيأتون باب الجنّة فيقال: من أنتم؟ فيقولون:نحن أهل الصبر، فيقال لهم: على ما صبرتم؟ فيقولون: كنّا نصبر على طاعة اللَّه، ونصبرعلى معاصي اللَّه، فيقول اللَّه عزّ وجلّ: صدقوا اَدْخِلُوهم الجنّة، وهو قول اللَّه عزّ وجلّ:)إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ(59)((58).

»چون روز قيامت شود گروهى از مردم برمى خيزند و به سوى درب بهشت مى آيند، پس به ايشان گفته مى شود: شما چه كسانى هستيد؟ مى گويند: ما اهل صبرهستيم. پس گفته مى شود بر چه چيزى شما صبر كرديد؟ مى گويند: ما صبرمى كرديم بر طاعت خدا و صبر مى كرديم برخوددارى از معصيت خدا. پس خداوندمى فرمايد: راست مى گويند، آنان را داخل بهشت كنيد و اين است قول خداوند: »هماناكه صابران اجر و پاداش خود را بى حساب دريافت مى دارند.«

8 - ابوحمزه ثمالى روايت مى كند كه امام باقرعليه السلام فرمود:

»لما حضرت أبي الوفاة ضمّني إلى صدره وقال: يا بنيّ، اصبر على الحقّ وإن كان مرّاًتُوَفَّ أجرك بغير حساب«(60).

»زمانى كه پدرم را مرگ فرارسيد، مرا به سينه خود چسپانيد و فرمود: اى فرزندم! بر حق صبر كن هر چند تلخ باشد پاداشت را بى حساب دريافت خواهى كرد.«

9 - حضرت على عليه السلام فرمود:

»شتّان بين عملين: عمل تذهب لذّته وتبقى تبعته، وعمل تذهب مؤنته ويبقى أجره«(61).

»چه زياد فرق است ميان دو عمل: عملى كه لذّتش رفته و اثر منفى آن باقى مانده است، و عملى كه زحمتش رفته و اجرش باقى مانده است.«

10 - باز هم حضرت على عليه السلام فرمود:

»اتّقوا اللَّه في الخلوات فإنّ الشاهد هو الحاكم«(62).

»از معصيتهاى خداوند در خلوتها پرهيز كنيد زيرا كسى كه ناظر اعمال شما است همو قضاوت كننده اعمال شما است.«

11 - مفضل بن عمر مى گويد: نزد حضرت صادق عليه السلام بودم پس درباره اعمال سخن گفتيم. من گفتم: چه قدر اعمال من كم و ضعيف است؟امام عليه السلام فرمود:

»مه استغفر اللَّه«.

»ساكت باش، از خدا آمرزش بخواه.«

پس فرمود:

»إنّ قليل العمل مع التقوى خير من كثير بلا تقوى«.

»همانا عمل كم امّا با تقوا بهتر است از عمل زياد بى تقوا.«

گفتم: چگونه عمل زياد بدون تقوا مى باشد؟ فرمود:

»نعم، مثل الرجل يطعم طعامه ويرفق جيرانه ويوطى رحله، فإذا ارتفع له الباب من الحرام دخل فيه، فهذا العمل بلا تقوى. ويكون الآخر ليس عنده فإذا ارتفع له الباب من الحرام لم يدخل فيه«(63).

»آرى مثل آن مردى است كه طعامش را اطعام مى كند و همسايگانش را مدارامى نمايد و بساطش را مى گستراند ولى زمانى كه دربى از حرام برايش گشوده شود،وارد آن مى گردد. پس اين همان عمل بدون تقوا است. ولى شخص ديگرى را مى بينيم كه چيزى در بساط ندارد ولى وقتى دربى از گناه بر روى او باز مى شود وارد آن نمى گردد.«

12 - يعقوب ين شعيب روايت مى كند كه از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:

»ما نقل اللَّه عبداً من ذلّ المعاصي إلى عزّ التقوى إلّا أغناه من غير مال، وأعزّه من غيرعشيرة، وآنسه من غير بشر«(64).

»خداوند بنده اى را از خوارى گناه به عزّت تقوا منتقل نمى كند مگر اينكه او را بدون مال بى نياز مى گرداند، و بدون عشيره، عزيز مى سازد و بدون بشرى، مأنوس مى گرداند.«

13 - هيثم بن واقد مى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:

»من أخرجه اللَّه عزّ وجلّ من ذلّ المعاصي إلى عزّ التقوى أغناه اللَّه بلا مال، وأعزّه بلاعشيرة، وآنسه بلا أنيس. ومن خاف اللَّه أخاف اللَّه منه كلّ شي ء، ومن لم يخف اللَّه أخافه اللَّه من كلِّ شي ء. ومن رضي من اللَّه باليسير من الرزق رضي منه باليسير من العمل.ومن لم يستحي من طلب المعاش خفّت مؤنته ونعم أهله. ومن زهد في الدنيا أثبت اللَّه الحكمة في قلبه، وانطق بها لسانه، وبصَّره عيوب الدنيا، داءها ودواءها، وأخرجه من الدنيا سالماً إلى دار السلام«(65).

»هركه را خداوند از خوارى گناهان به ارجمندى تقوا بيرون آورد، او را بدون مال، غنى مى كند و بدون عشيره، عزيزش مى گرداند و بدون انيس، مأنوسش مى گرداند، و هركه از خداوند بترسد، خداوند همه چيز را از او مى ترساند، وهركه ازخدا نترسد، خداوند او را از همه چيز مى ترساند، و هركه از خداوند به روزى كم راضى شود، خداوند هم از او به عمل اندك راضى گردد و هركه در طلب معاش،خجالت نكشد، مؤونه او سبك و خانواده او در نعمت خواهند بود، و هركه در دنيا زهدپيشه كند خداوند حكمت را در قلبش استوار مى گرداند و زبانش را به حكمت به سخن مى آورد و او را به معايب دنيا و درد و درمان آن بينا مى سازد، و او را از دنيا سالم به سوى دارالسّلام مى برد.«

14 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»إنّا لا نعدّ الرجل مؤمناً حتى يكون لجميع أمرنا متّبعاً مريداً، ألا وإنّ مِنْ اتّباع أمرناوإرادته الورع، فتزيّنوا به يرحمكم اللَّه، وكيدوا أعداءنا به ينعشكم اللَّه«(66).

»ما هيچ شخصى را مؤمن نشماريم تا اينكه پيرو و خواستار همه امور ما باشد،واز پيروى امر ماست، ورع و پروا از محارم خدا. پس خود را به ورع آرايش كنيدخداوند شما را رحمت مى كند، و با ورع با دشمنان ما مبارزه كنيد، خداوند به شمانشاط و نيرو مى بخشد.«