آداب امر به معروف و نهى از منكر - احکام جهاد نسخه متنی

آداب امر به معروف و نهى از منكر

قرآن كريم :

1 - )أَتَأْمُرُونَ الْنَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ أَفَلاَتَعْقِلُونَ(353)).

»آيا مردم را به نيكى دعوت مى كنيد، امّا خودتان را فراموش مى نمائيد با اينكه شما كتاب را مى خوانيد، آيا نمى انديشيد؟«

2 - )يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لاَ تَفْعَلُونَ * كَبُرَ مَقْتاً عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوامَا لاَ تَفْعَلُونَ(354)).

»اى كسانيكه ايمان آورده ايد! چرا سخنى مى گوئيد كه عمل نمى كنيد؟ نزد خدابسيار موجب خشم است كه سخنى بگوئيد كه عمل نمى كنيد.«

حديث شريف :

1 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»إنّما يأمر بالمعروف وينهى عن المنكر من كانت فيه ثلاث خصال: عامل بمايأمر به، تارك لما ينهى عنه، عادل فيما يأمر، عادل فيما ينهى، رفيق فيما يأمر،رفيق فيما ينهى«(355).

»همانا كسى امر به معروف و نهى از منكر مى كند كه سه خصلت در او موجودباشد: به آنچه امر مى كند خود عمل نمايد و آنچه را از آن نهى مى كند، خود ترك كند.

در آنچه امر يا نهى مى كند عادل باشد.

در امر و نهى خود ملايمت و مدارا داشته باشد.«

2 - جابر روايت مى كند كه امام باقرعليه السلام فرمود:

»فأنكروا بقلوبكم، وألفظوا بألسنتكم، وصكّوا بها جباههم، ولا تخافوا في اللَّه لومةلائم، فإن اتّعظوا وإلى الحقّ رجعوا فلا سبيل عليهم، إنّما السبيل على الذين يظلمون الناس ويبغون في الأرض بغير الحقّ، اُولئك لهم عذاب أليم. هنالك فجاهدوهم بأبدانكم وابغضوهم بقلوبكم، غير طالبين سلطاناً ولا باغين مالاً ولا مريدن بالظلم ظفراً، حتى يفيئوا إلى أمر اللَّه ويمضوا على طاعته«(356).

»با قلوب خود انكار نماييد، و با زبان خود نهى كنيد، و به پيشانى آنها بزنيد، و درراه خدا از هيچ ملامت گرى نترسيد. پس اگر اندرز گرفتند و به حق بازگشتند، راه مؤاخذه بر آنان نيست، بلكه راه مؤاخذه بر كسانى است كه بر مردم ستم مى كنند و درزمين بناحق سركشى مى نمايند، براى آنها عذاب دردناكى است. در مقابل آنان با بدن خود جهاد كنيد، و در دلهاى تان مبغوض شان بداريد در حاليكه خود طالب قدرت ومال و خواستار پيروزى از راه ظلم نيستيد. با آنان مبارزه كنيد تا آنان به امر خدا بازگردند و به طاعت او گردن نهند.«

تفصيل احكام

1 - از بارزترين حقايق دعوت به سوى خدا، اين است كه دعوتگرآراسته باشد به صفات پرهيزكاران، و فرمانبردارى از پيامبران الهى درعمل به اطاعت از خدا، پيش از آنكه ديگران را به اطاعت امر كند، ودورى كردن از گناه، پيش از آنكه ديگران را از آن نهى نمايد.

2 - از آنجا كه خداوند ما را به همكارى در نيكو كارى و تقوا امر كرده است، و امر به معروف و نهى از منكر هم از والاترين مصداقهاى نيكوكارى و پرهيزكارى مى باشد، شخص مؤمن بايد با برادران ايمانى خود در اقامه امر به معروف و نهى از منكر همكارى كند و اين همكارى اثرى بسيار بزرگ و سازنده دارد، مخصوصاً در عصر حاضر كه همه دشمنان دين در قالب احزاب و نهادهاى منظّم، سازمان يافته، و در راه گناه و تجاوز بر ديگران با همديگر همكارى مى كنند.

3 - گاهى ترويج معروفها و كارهاى خير، و پاك كردن جامعه ازمنكرات ايجاب مى كند كه نهادهاى دينى از قبيل انجمن هاى تربيتى، مراكزفرهنگى و تبليغاتى تأسيس شود و بر مؤمنين است كه به اين امر اهتمام ورزند تا برادران خود را از افتادن در دام فساد و باطل دور نگهدارند.

4 - ابزار تبليغ و پيام رسانى به حسب شرايط زمان روبه توسعه است،وامروزه دستگاههاى صوتى و تصويرى )راديو و تلوزيون( و شبكه هاى مطبوعاتى و خبرگزاريها و وسايل پيشرفته تبليغاتى مانند ماهواره ها،كامپيوتر و انترنت در سطح جهانى فساد پراكنى دارند و راههاى ضلالت وگمراهى را ترويج مى كنند. در چنين شرايطى چه خوب است مؤمنان هم همّت گمارند و براى ايجاد ابزارهاى پيشرفته تر همكارى نمايند تا از اين طريق فضيلتها را نشر دهند و پيامهاى الهى را به بشريت برسانند.

5 - از آنجا كه كفّار و اهل فسق و فساد از ابزارهاى علمى پيشرفته استفاده مى كنند و به بررسى ها و مطالعات روانشناسى، تربيتى وجامعه شناسى مى پردازند و از اين شيوه ها براى نشر افكار خود بهره مى گيرند، بر حوزه هاى علميّه است كه براى همراهى با زمان و مقاومت دربرابر فساد و گمراهى، برنامه هاى درسى و آموزشى خود را تكامل ببخشند. علماى اعلام و اصحاب انديشه براى تربيت مبلّغان و دعوتگران تلاش نمايند، به گونه اى كه آنان براى انجام امر به معروف و نهى از منكر به بهترين وجه و با بهترين شيوه، شايستگى پيدا كنند تا اين قول خداوندتحقّق يابد:

)ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ...(357)).

»با حكمت و اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت نما...«

بدون شك شيوه هاى درست آموزشى بهترين وسيله اى است كه به دانش پژوه، حكمت مى آموزد و او را با مقتضيات زمان و مكان آشنامى گرداند. وبهترين ابزار هدايت هم كلام خداوند، و سنّت پيامبرواهل بيت اوعليهم السلام، است و بر مبلّغان است كه از نور قرآن و روايات روشنائى بگيرند و از آنها با كمال جدّيت و اهتمام بهره ببرند، نصوص الهى را حفظ كنند، در آنها تدبّر و تأمّل نمايند، و آنها را محور سخنان خودقرار دهند و»حوادث واقعه« را در پرتو آنها تفسير نمايند )واللَّه المستعان(.