فصل دوم - احکام جهاد نسخه متنی

فصل دوم

جهاد با چالشها

با چه كسانى جهاد كنيم؟

قرآن كريم:

1 - )وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْناً وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلاَ تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ(256)).

»ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند و اگر آن دو تلاش كنندكه براى من همتايى قائل شوى كه به آن علم ندارى، از آنها پيروى نكن. بازگشت شمابه سوى من است و شما را از آنچه انجام مى داديد با خبر خواهم ساخت.«

2 - )يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ(257)).

»اى پيامبر! با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنها سخت بگير و جايگاه شان جهنّم است و چه بد سرنوشتى است.«

3 - )فَلا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَاداً كَبِيراً(258)).

»از كافران اطاعت نكن و بوسيله آن ]= قرآن [ با آنان جهاد بزرگى بنما.«

مؤمنان براى رسيدن به خشنودى خداوند و نيل به رستگارى و تحقّق اهداف و آرمانهاى بلندى كه خداوند براى بندگان مطيع خود در نظر گرفته است، تنها به جهاد در راه خدا توسّل مى جويند و به وسيله جهادمى خواهند به حضرت حق تقرّب پيدا كنند.

مؤمنان هيچگاه از جهاد در همه سطوح و در همه ابعاد دست نمى كشند. و هر جا كه در راه پياده كردن احكام دين با مانعى مواجه شوند،در رفع آن و هموار ساختن راه، وارد مبارزه سخت و تلخى مى شوندوبا توكّل بر خداوند، همه توان و تلاش خود را به كار مى بندند.

موانعى كه ممكن است در راه حركت مستمرّ مؤمن به سوى خداوندايجاد شوند و او را از اين حركت باز دارند امورى است كه خداوند متعال در آيه شريفه ذيل بطور مختصر بيان داشته است:

)قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُم مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لاَيَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ(259)).

»بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طائفه شما، و اموالى كه به دست آورده ايد، و تجارتى كه از كساد شدنش مى ترسيد، و خانه هايى كه به آن علاقه داريد، در نظرتان از خداوند و پيامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است، در انتظاراين باشيد كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند! و خداوند جمعيت نافرمانبردار راهدايت نمى كند.«

گاهى محيط خانوادگى يا قبيله اى يا شرايط اقتصادى و يا سياسى در راه اجراى احكام و مقررات دين، مانع ايجاد مى كند، شخص مؤمن با توكّل برخداوند در مقابل همه آنان مى ايستد و مبارزه مى كند.

حديث شريف:

1 - اصبغ بن نباته از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام روايت مى كند كه آن حضرت در يك حديث طولانى فرمود:

»... والجهاد على أربع شعب: على الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر، والصدق في المواطن وشنئان الفاسقين. فمن أمر بالمعروف شدّ ظهر المؤمن، ومن نهى عن المنكر أرغم أنف الشيطان، ومن صدق في المواطن قضى الذي عليه، ومن غضب للَّه تعالى غضب اللَّه له«(260).

»جهاد بر چهار شعبه است: امر به معروف، نهى از منكر، مقاومت صادقانه درسختيها، و خشم و دشمنى با فاسقان. پس كسى كه امر به معروف نمايد، مؤمنان راپشتيبانى كرده است. و كسى كه نهى از منكر نمايد، بينى شيطان را به خاك ماليده است، و كسى كه در برابر سختيها صادقانه مقاومت نمايد، تكليفى را كه بر او بوده به انجام رسانده است، و كسى كه براى خدا غضب كند، خدا هم براى او غضب مى كند.«

2 - باز هم حضرت على عليه السلام فرمود:

»زكاة الشجاعة الجهاد في سبيل اللَّه«(261).

»زكات شجاعت و دلاورى، جهاد در راه خداست.«

3 - باز هم حضرت على عليه السلام فرمود:

»جاهدوا في سبيل اللَّه بأيديكم، فإن لم تقدروا فجاهدوا بألسنتكم، فإن لم تقدروافجاهدوا بقلوبكم«(262).

»در راه خدا با دستان تان جهاد كنيد، اگر نتوانستيد با زبان هاى تان جهاد نماييد،و اگر نتوانستيد با دلهاى تان جهاد كنيد.«

4 - فضيل بن عياض مى گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم كه جهادواجب است يا سنّت؟ امام عليه السلام فرمود:

»جهاد بر چهار قسم است. دو قسم آن واجب است و قسم سوم سنّت است. امّا جزدر كنار واجب انجام نمى شود و قسم چهارم سنّت است.

امّا دو قسم واجب عبارتنداز: مبارزه با نفس در برابر گناهان و معصيت خداوندواين بزرگترين جهاد است، و پيكار با كفّارى كه به شما نزديك هستند، نيز واجب است. امّا جهادى كه سنّت است ولى جز با واجب برپا نمى شود اين است كه جهاد بادشمن بر همه امّت واجب است و اگر همگى ترك كنند، عذاب الهى دامنگير همه آنان مى شود، امّا در همين مورد، براى امام سنّت است كه همراه امّت به ميدان جنگ برودو با دشمن نبرد كند. امّا جهاد سنّت، هر سنّتى است كه انسان آن را برپا دارد و در راه احيا و برپاداشتن آن مجاهدت نمايد، زيرا كار و كوشش دراين راه از بهترين اعمال وموجب احياى سنّت است. پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه وآله فرمود: كسى كه سنّت حسنه اى ايجاد كند و برپادارد، براى او است پاداش آن سنّت و پاداش همه كسانيكه بدان عمل مى كنند، بدون اينكه از پاداش خود آنان چيزى كاسته شود.(263)»

تفصيل احكام

بر انسان واجب است كه با استفاده از نيرويى كه خدا به او داده، احكام دين را برپا بدارد، و در برابر هر كسى كه مانع او دراين راه شود مبارزه كندهر چند كه پدر و مادر او يا برادرانش يا همسر يا طايفه و يا قوم او باشد. درسطور ذيل اين شاخه هاى جهاد را شرح مى دهيم: