احكام اراضى )زمين ها( - احکام جهاد نسخه متنی

احكام اراضى )زمين ها(

حديث شريف :

1 - عدّه اى از اصحاب ما از امام عليه السلام روايت مى كنند كه: با او درباره كوفه و خراج و مالياتى كه بر كوفه نهاده شده است سخن گفتيم. پس فرمود:

»من أسلم طوعاً تركت أرضه في يده واُخذ منه العشر ممّا سُقيَ بالسماء والأنهار،ونصف العشر ممّا كان بالرشا فيما عمروه منها، وما لم يعمروه منها أخذه الإمام فقبله ممّن يعمره، وكان للمسلمين وعلى المتقبّلين في حصصهم العشر أو نصف العشر، وليس في أقلّ من خمسة أوسق شي ء من الزكاة، وما اُخذ بالسيف فذلك إلى الإمام يقبله بالذي يرى، كما صنع رسول اللَّه صلى الله عليه وآله بخيبر قبل سوادها وبياضها، يعني أرضها ونخلها، والناس يقولون: لا تصلح قبالة الأرض والنخل، وقد قبل رسول اللَّه صلى الله عليه وآله خيبر، قال: وعلى المتقبلين سوى قبالة الأرض العشر ونصف العشر في حصصهم، ثمّ قال: إنّ أهل الطائف أسلموا وجعلوا عليهم العشر ونصف العشر، وإنّ مكّة دخلها رسول اللَّه عنوة وكانوا اُسراءفي يده فأعتقهم وقال: اذهبوا فأنتم الطلقاء«(449).

»كسانيكه داوطلبانه اسلام بياورند، زمين آنان در اختيار خودشان نهاده مى شود، و يك دهم از محصولات زمينهايى كه با آب باران و رودخانه آبيارى مى شود، و نصف يك دهم محصولات از زمينهايى كه با واسطه آبيارى مى شود ازآنان گرفته مى شود. اين حكم زمين هاى آباد است. امّا زمينهاى باير از آن امام است وامام مى تواند به كس ديگرى كه آن را آباد كند، واگذار نمايد، مالكيّت اين زمينها براى مسلمانان است و استفاده كننده هم يك دهم يا نصف يك دهم را پرداخت مى كند و دركمتر از پنج وسق(450) زكات نيست.

امّا زمينى كه با شمشير و جنگ گرفته شده،از آن امام است، به هر كس كه صلاح ببيند واگذار مى كند، چنانكه پيامبر خداصلى الله عليه وآله در خيبر چنين كرد، كه سياه و سفيديعنى زمين و نخل آن را واگذار كرد، در حالى كه مردم مى گويند واگذارى زمين و نخل باهم درست نيست در صورتيكه رسول خداصلى الله عليه وآله خيبر را واگذار كرد. فرمود:براستفاده كننده از زمين به غيراز پرداخت حق استفاده از زمين، يك دهم و نصف يك دهم است. سپس فرمود: اهالى طائف اسلام آوردند و بر آنان يك دهم و نصف يك دهم قرار داده شد، امّا مكّه را پيامبر به زور وارد شد و اهل مكّه اسيران آن حضرت بودند امّا پيامبرصلى الله عليه وآله آنان را آزاد كرد و فرمود: برويد، شما آزاد هستيد.«

تفصيل احكام :

1 - فقها گفته اند: زمينهاى آبادى كه مسلمانان با جنگ بر آنها مسلّط شده و با زور فتح كرده اند، مال همه مسلمين است، و ولىّ امر مسلمين باكسانيكه دراين زمينها كار مى كنند به يك نسبت معيّنى از محصول آنهامصالحه مى كند و در جهت منافع امّت صرف مى نمايد.

2 - همچنين گفته اند: اراضى بايرى كه مسلمانان با جنگ و از راه زور برآنها تسلّط يافته اند، مال خود امام است. آنها را به هر كس كه بخواهدمى دهد تا آبادش كند.

3 - قسم ديگر از زمينها هم آنهايى است كه در مورد آنها امام با صاحبان آنها مصالحه كرده است، چگونگى استفاده از اين زمينها به حسب توافقنامه صلح كه بين دو طرف امضا شده است، تعيين مى شود.

4 - براى آگاهى از وضعيّت زمينها و اينكه از كدام قسم است، بايد به راهها و دلايلى رجوع كنيم كه موجب علم يا اطمينان شود.

5 - در صورت شك در وضعيت اراضى، بايد به قواعد عمومى اين باب مراجعه كنيم مثل قول پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله كه فرمود:

»الأرض للَّه ولمن عمرها«.

»زمين از آن خداست و از آن كسى كه آن را آباد و احيا كرده است.«