خودآرايى به فروتنى، بردبارى و انصاف - احکام جهاد نسخه متنی

خودآرايى به فروتنى، بردبارى و انصاف

اعمال انسان، آئينه صفات نفسانى، و نشان دهنده اخلاق و خصلتهاى درونى اوست. اگر انسان، دل پاك، صفاى نفس و اخلاق نيك داشته باشد،اعمال او نيز پاك و سيرت او نيز نيك خواهد بود. خداوند سبحان فرموده است:

)َالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِي خَبُثَ لاَيَخْرُجُ إِلَّا نَكِداً(80)).

»سرزمين پاكيزه، گياهش به فرمان پروردگار مى رويد امّا سرزمين هاى بد طينت و شوره زار جز گياه ناچيز و بى ارزش از آن نمى رويد.«

از اين رو شايسته است كه انسان همواره متوجّه خود بوده و نفس خودرا آراسته و پيراسته سازد، زيرا بسيار زياد است گناهانى كه صرفاً بخاطربداخلاقى از انسان صادر مى شود، و از گناهى توبه نكرده كه مرتكب گناه ديگر مى گردد، تا آن موقع كه خداوند به او توفيق دهد ونفس خود را اصلاح كند. فروتنى، بردبارى، مدارا و انصاف از فضيلت هاى اجتماعى است كه بايد نهال آنها را در اعماق نفس خود غرس كرد، و براى آراستن خود به آنها تلاش نمود، تا به اذن پروردگار ثمره و ميوه مطلوب بدست آيد، تأكيد بر اين خصلتها در احاديث شريف آمده است:

1 - معاوية بن عمّار از امام صادق عليه السلام شنيده است كه مى فرمود:

»إنّ في السماء ملكين موكَّلين بالعباد، فمن تواضع للَّه رفعاه، ومن تكبّر وضعاه«(81).

»در آسمان دو فرشته است كه موكّل به بندگان هستند. پس هركه در راه خداتواضع و فروتنى كند او را بالا مى برند، و هركه تكبّر كند مقام او را پايين مى آورند.«

2 - پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله در وصيّت خود به حضرت على عليه السلام فرمود:

»يا عليّ، واللَّه لو أنّ الوضيع في قعر بئر لبعث اللَّه عزّ وجلّ إليه ريحاً ترفعه فوق الأخيار في دولة الأشرار«(82).

»اى على! به خدا سوگند اگر شخص فروتن در قعر چاهى باشد خداوند بادى رامى فرستد تا او را بالاتر از برگزيدگان در دولت اشرار رفعت دهد.«

3 - امام رضاعليه السلام فرمود:

»التواضع أن تعطي الناس ما تحبّ أن تعطاه«(83).

»تواضع اين است كه در برابر مردم آن كنى كه دوست دارى در برابر تو انجام دهند.«

4 - امام صادق عليه السلام از پدرانش روايت مى كند كه:

»إنّ من التواضع أن يرضى بالمجلس دون المجلس، وأن يسلّم على من يلقى، وأن يترك المراء وإن كان محقّاً، ولا تحب أن تحمد على التقوى«(84).

»از فروتنى اين است كه انسان به نشستن در پايين مجلس راضى شود. و اينكه سلام كند به هركه ملاقاتش مى كند، و اينكه ترك كند مراء و جدال را اگرچه بر حق باشد، و اينكه دوست نداشته باشد ستايش شود به داشتن تقوا.«

5 - معاوية بن وهب مى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:

»اطلبوا العلم وتزيّنوا معه بالحلم والوقار، وتواضعوا لمن تعلّمونه العلم، وتواضعوالمن طلبتم منه العلم، ولا تكونوا علماء جبّارين فيذهب باطلكم بحقّكم«(85).

»علم را فرابگيريد و با علم، خود را به حلم و وقار آراسته نمائيد، و براى كسى كه علم را به او مى آموزيد تواضع كنيد، و براى كسى كه از او دانش را مى آموزيد تواضع كنيد، و عالمان جبار و خودسر نباشيد كه باطل شما، حق شما را از بين مى برد.«

6 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»أفطر رسول اللَّه صلى الله عليه وآله عشية خميس في مسجد قبا، فقال: هل من شراب؟ فأتاه أوس بن خولي الأنصاري بعسّ مخيض بعسل، فلمّا وضعه على فيه نحّاه ثمّ قال: شرابان يُكتفى بأحدهما من صاحبه لا أشربه ولا اُحرّمه، ولكن أتواضع للَّه فإنّه من تواضع للَّه رفعه اللَّه، ومن تكبّر خفضه اللَّه، ومن اقتصد في معيشته رزقه اللَّه، ومن بذر حرمه اللَّه، ومن أكثر ذكر الموت أحبّه اللَّه«(86).

»رسول خداصلى الله عليه وآله در شامگاه پنجشنبه اى در مسجد قبا افطار كرد پس فرمود: آياآشاميدنى هست؟ پس اوس بن خولى انصارى، قدحى شير آميخته به عسل را براى آن حضرت آورد، چون پيامبر خدا آن قدح را نزديك دهانش آورد، آن را دور كردوفرمود: دو نوشيدنى را كه بتوان به يكى از آن دو اكتفا كرد نمى نوشم و آن را حرام هم نمى كنم و لكن براى خداوند تواضع مى كنم. به يقين هركه براى خدا تواضع كند،خداوند او را بالا برد، و هركه تكبّر كند خدا او را پائين آورد و هركه در معيشت خودميانه روى كند، خداوند روزيش دهد، و هركه در معيشت، ريخت و پاش نمايد،خداوند او را محروم مى گرداند، و هركه مرگ را بسيار ياد كند، خدا او را دوست مى دارد.«

7 - امام باقرعليه السلام از پيامبر خدا روايت مى كند كه فرمود:

»إنّ اللَّه يحبّ الحيي الحليم العفيف المتعفّف«(87).

»همانا خداوند شخص با حيا و حليم و با عفّت و متعفّف را دوست مى دارد.«

8 - امام صادق عليه السلام غلامش را به دنبال كارى فرستاد، غلام دير كرد.حضرت بدنبالش بيرون آمد، پس حضرت او را يافت كه خوابيده است،نزد سرش نشست و او را باد مى زد تا آنكه بيدار شد. امام عليه السلام به او فرمود:

»يا فلان، واللَّه ما ذاك لك تنام الليل والنهار، لك الليل، ولنا منك النهار«(88).

»اى فلانى به خدا قسم براى تو اين اختيار نيست كه شب و روز بخوابى، شب براى تواست، و روزت براى ما.«

9 - امام صادق عليه السلام روايت مى كند كه پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود:

»سيّد الأعمال إنصاف الناس من نفسك، ومواساة الأخ في اللَّه، وذكر اللَّه على كلّ حال«(89).

»سرآمد اعمال، انصاف كردن با مردم، و با برادر دينى در راه خدا هميارى نمودن و به ياد خدا بودن در هر حال است.«

10 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»ثلاث هم أقرب الخلق إلى اللَّه يوم القيامة حتى يفرغ من الحساب: رجل لم تدعه قدرة في حال غضبه أن يحيف على من تحت يده، ورجل مشى بين اثنين فلم يمل مع أحدهما على الآخر بشعيرة، ورجل قال بالحقّ فيما له وعليه«(90).

»سه نفر هستند كه نزديكترين مردم به خدا در روز قيامت مى باشند تا از حساب فارغ شود: مردى كه قدرتش به او اجازه ندهد در حال غضب به زيردستش ستم كند،و مردى كه ميان دوكس راه رود و به اندازه جوى با يكى برديگرى ميل نكند، )يعنى دررفتار و قضاوت يكى را بر ديگرى امتياز ندهد( و مردى كه حق را بگويد در آنچه به نفع او است يا بر ضرر او.«

11 - امام باقرعليه السلام فرمود:

»إنّ للَّه جنّة لا يدخلها إلّا ثلاثة، أحدهم من حكم في نفسه بالحقّ«(91).

»خداوند بهشتى دارد كه آن را وارد نمى شود جز سه نفر: يكى از آنها كسى است كه درباره خود به حق قضاوت كند.«

12 - باديه نشينى نزد پيامبر خداصلى الله عليه وآله آمد و عرض كرد: اى رسول خدا!عملى را به من ياد دهيد كه بواسطه آن وارد بهشت شوم. رسول خداصلى الله عليه وآله فرمود:

»ما أحببت أن يأتيه الناس إليك فأته إليهم، وما كرهت أن يأتيه الناس إليك فلا تأته إليهم«(92).

»آن گونه كه دوست دارى مردم با تو رفتار كنند تو هم با آنان رفتار كن، و آن گونه كه كراهت دارى مردم با تو رفتار كنند تو هم با آنان رفتار نكن.«

13 - امام باقرعليه السلام فرمود:

»كفى بالمرء عيباً أن يتعرّف من عيوب الناس ما يعمى عليه من أمر نفسه، أو يعيب على الناس أمراً هو فيه لا يستطيع التحوّل عنه إلى غيره، أو يؤذي جليسه بما لا يعنيه«(93).

»در عيب انسان همين بس است كه از عيبهاى مردم بشناسد آنچه را كه از امرخودش نمى بيند، يا بر مردم چيزى را عيب بگيرد كه او خود گرفتار آن باشد و نتواندآن را از خود دور كند، يا همنشينى خود را به چيزهايى كه به او ارتباط ندارد آزاردهد.«

14 - امام صادق عليه السلام فرمود:

»اتّقوا اللَّه واعدلوا فإنّكم تعيبون على قوم لا يعدلون«(94).

»تقواى الهى پيشه كنيد و به عدالت رفتار نماييد، زيرا شما بر گروهى عيب مى گيريد كه آنها به عدالت رفتار نمى كنند.«

15 - باز هم امام صادق عليه السلام فرمود:

»إنّ من أعظم الناس حسرة يوم القيامة من وصف عدلاً ثمّ خالفه إلى غيره«(95).

»بيشترين مردم از جهت حسرت در روز قيامت كسى است كه عدالت را توصيف كند ولى خود بر خلاف آن عمل نمايد.«