جامعه ی مدنی و حاکمیت دینی نسخه متنی

6 ـ 2 ـ 3 ـ امر به معروف و نهى از منكر

اين عنصر الهى كه به تعبير امام على عليه السلام قوام شريعت و برپا داشتن حدود الهى به آن بستگى دارد،1 از مفاهيم سازگار با جامعه ى مدنى به شمار مىآيد كه به صورت هاى گوناگون مىتواند ظهور كند. مهم ترين صورت آن، نظارت بر دولت در اجراى صحيح قوانين است. اين نظارت هم به صورت توده وار و هم به شكل احزاب و تشكل ها امكان پذير است و تجربه نشان داده است كه تحقق اين عنصر به صورت احزاب، نتيجه ى بهتر و سريع ترى به خود مىگيرد؛ ولى احزاب بايد توجه داشته باشند كه اساس نامه ى آن ها مىبايست با موازين اسلامى انطباق داشته باشند، امام باقر عليه السلام مىفرمايد: «امر به معروف و نهى از منكر، راه پيامبران و شيوه ى صالحان و فريضه اى بزرگ است كه به وسيله ى آن واجبات ديگر به پا داشته مىشود و ستم ها برطرف و زمين آباد مىگردد.»2 امام حسين عليه السلام با همين عنصر مهم در مقابل حكومت فاسد و استبدادى بنىاميه ايستاد و در آيات گوناگونى اين فريضه به عنوان وظيفه ى عموم مردم معرفى شده است. براى نمونه خداوند سبحان در آيه ى 71 سوره ى «توبه» مىفرمايد: مردان و زنان با ايمان بر يك ديگر ولايت دارند. يك ديگر را امر به معروف و نهى از منكر نمايند. در سوره ى «آل عمران» آيات 110 و 104 و 114 نيز به اين امر مهم پرداخته شده است.

شايان ذكر است كه شرط تحقق احزاب و يا هر تشكل ديگرى، جهت فعليت بخشيدن به اين عنصر الهى اين است كه اولاً، شخص به معروف و منكر آگاه باشد تا از انتقاد سازنده بهره مند شود؛ ثانيا، غرضش اصلاح و سازندگى باشد نه آشوب و ويران گري؛ ثالثا، در جريان امر به معروف و نهى از منكر، تمام ويژگىهاى اخلاقى بايد رعايت شود و از روش هاى ناپسند و

1 ـ غررالحكم، 6817.

2 ـ وسايل الشيعه، ج 11، ص 395.