2ـ ماهيت احزاب سياسي - جامعه ی مدنی و حاکمیت دینی نسخه متنی

2ـ ماهيت احزاب سياسي

انديشمندان و متفكران علوم سياسى و اجتماعى، به يكسان در ماهيت و كاركردهاى حزب سخن نرانده اند و شايد اين انتظار كه همگان تعريف واحدى از حزب و تشكل سياسى ارايه كنند، توقعى غير منطقى و غيرعلمى باشد؛ زيرا پديده هاى اجتماعى به دلايل فراوان، گرفتار تعاريف بسيارند. حزب در مفهوم عام، گردهم آيى مردمى است كه درباره ى برخى مسائل، نظرات مشترك دارند و براى رسيدن به هدف هاى مشترك فعاليت اجتماعى انجام مىدهند. موريس دوورژه در كتاب احزاب سياسى مىنويسد: «يك حزب، يك گروه اجتماعى نظير شهر و دهكده نيست بلكه مجموعه اى از گروه ها و جمعى از گروه هاى اجتماعى پراكنده در اطراف مملكت است (قسمت ها، كميته ها و انجمن ها و غيره) كه به وسيله سازمان هاى هماهنگ كننده، به هم پيوسته اند.»1 ادموند بورك، حزب سياسى را چنين تعريف مىكند: «هيئتى از مردم است كه به خاطر پيش برد منافع ملى با كوشش مشترك، بر اساس برخى اصول سياسى مورد توافق، متحد شده اند.» به عقيده ى كتل، حزب سياسى مركب از گروهى از شهروندان كم و بيش سازمان يافته است كه به عنوان يك واحد سياسى عمل مىكند و با استفاده از حق رأى خود مىخواهند بر حكومت تسلط پيدا كنند و سياست هاى عمومى خود را عملى سازند.

به گمان جيل كريست، حزب سياسى، گروه سازمان يافته ى شهروندانى است كه داراى نظريات سياسى مشترك اند و با عمل به مثابه ى يك واحد سياسى مىكوشند كه بر حكومت تسلط يابند. هدف اصلى يك حزب اين

1. موريس دووژره، احزاب سياسي. ترجمه رضا علوي. (تهران: مؤسسه عالى علوم سياسى و امور حزبى، 1352)، ص. 57 ـ 56.