ملاك و منشأ آزادي - جامعه ی مدنی و حاکمیت دینی نسخه متنی

در اين جا ممكن است اشكالى مطرح شود و آن اين كه در اسلام عنصرى به نام تقوا وجود دارد. تقوا يعنى خود نگهدارى و ايجاد حدود و چارچوبى براى خروج از زندگى حيواني؛ و اين دستور دينى، عبارت است از محدوديت انسان و زنجير بستن به پاى بشريت.

استاد شهيد مطهرى در پاسخ به اين اشكال مىفرمايند: تقوا محدوديت نيست بلكه مصونيت است؛ زيرا محدوديت، زمانى است كه انسان را از موهبت و سعادت محروم كنند امّا چيزى كه خطر را از انسان دفع مىكند، مصونيت است نه محدوديت. در واقع تقوا به انسان آزادى معنوى مىدهد يعنى او را از اسارت و بندگى هوا و هوس آزاد مىكند، و آز و طمع و حسد و شهوت و خشم را از گردنش برمىدارد؛ چنان كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود: تقوا را حفظ كنيد و به وسيله ى تقوا براى خود مصونيت درست كنيد1 و نيز فرمود: همانا تقوا كليد درستى و توشه ى قيامت و آزادى از هر بندگى و نجات از هر تباهى است.2

ملاك و منشأ آزادي

بحث كليدى و مهّم ديگرى كه در باره ى عنصر آزادى مطرح است، مسئله ى منشأ و ملاك آزادى مىباشد. استاد شهيد، استعدادهاى برتر را منشأ آزادىهاى متعالى و انسانى معرفى كرده و مىفرمايد:

«انسان استعدادهايى دارد برتر و بالاتر از استعدادهاى حيواني؛ اين استعدادها يا از مقوله ى عواطف و گرايش ها و تمايلات عالى انسانى است و يا از مقوله ى ادراك ها و دريافت ها و انديشه هاست به هر حال، همين

1. نهج البلاغه، خطبه 157.

2. ر.ك: به سيرى در نهج البلاغه، ص 207 ـ 206؛ ده گفتار، ص 29 ـ 27.