د: آزادى فردي
آزادى فردى در مقابل آزادى اجتماعى، يكى ديگر از انواع آزادى به شمار مىرود كه بيش تر مغرب زمينيان به ظاهر سنگِ آن را به سينه مىزنند. در تعريف «آزادى فردي» گفته اند: «آزادى فردى يعنى براى فرد شخصيت قائل شدن».2استاد، آن را يكى از مشخصات ايدئولوژى اسلامى معرفى مىكند و مىفرمايد: «اسلام در عين اين كه دينى اجتماعى است و به جامعه مىانديشد و فرد را مسئول جامعه مىشمارد، حقوق و آزادى فرد را ناديده نمىگيرد و فرد را غير اصيل نمىشمارد. فرد از نظر اسلام چه از نظر سياسى و چه از نظر اجتماعى، حقوقى دارد. از نظر سياسى حق مشورت و حق انتخاب؛ و از نظر اقتصادى حق مالكيت بر محصول كار خود و حق معاوضه و مبادله و صدقه و وقف... دارد؛ و از نظر قضايى حق اقامه دعوا و احقاق حق و حق شهادت؛ و از نظر اجتماعى حق انتخاب شغل و مسكن و انتخاب رشته ى تحصيلى و غيره؛ و از نظر خانوادگى حق انتخاب همسر و... دارد».3ايرادى كه بر آزادى فردى از نظر اسلام گرفته شده است، قضيه ى وجوب حجاب براى زنان مسلمان است كه حجاب را موجب سلب حق آزادى ـ كه يك حق طبيعى بشرى است ـ مىدانند و نوعى توهين به حيثيت انسانى زن به شمار مىآورند.1. پيرامون جمهورى اسلامى، ص 110؛ جهاد، ص 49.2. حق و باطل، ص 76.3. وحى و نبوت، صص 118 ـ 117.