درس دوم:

اصول و ريشه‏هاى اخلاق

تمام اعمال و اخلاق انسان از سه قوه كلّى نشأت مىگيرد. اين سه قوّه عبارت است از: 1. قوّه غضبيّه؛ 2. قوّه شهويّه؛ 3. قوّه متفكّره.

زيرا تمام اعمال و كارهايى كه انجام مىدهيم و نيز تمام اخلاقياتى كه در عمل ما ظهور مىكند، يا به خاطر جلب منافع است؛ مانند: خوردن، آشاميدن، ازدواج، تهيه مسكن، معاملات و... و يا به خاطر دفع مضّار است؛ مانند؛ كشتن حيوانات موذى، ايستادگى در برابر دشمن، دفع آفات، مبارزه با منكرات، دفاع از جان و مال و ناموس و وطن و امثال آن، و يا مربوط به عالم تصورات و تصديقات است؛ مانند تعاريف اشيا، تعاريف موضوعات علوم و مسائل آنها، تشكيل قياس‏ها، ترتيب ادلّه و براهين، توطئه و تلبيس در امور و غير اينها.

منشأ امور دسته اول (جلب منافع)، قوّه شهويّه است.

منشأ امور دسته دوم (دفع مضار)، قوّه غضبيّه است.

منشأ امور دسته سوم (تصور و تصديق)، قوّه تفكّر وتعقّل است.

براى هر يك از اين قواى سه گانه، حدّ اعتدال، حدّ افراط و حدّ