تخليه تدريجى و تخليه دفعى - مبانی اخلاق اسلامی نسخه متنی

تخليه تدريجى و تخليه دفعى

تخليه گاهى به تدريج انجام مىگيرد؛ يعنى سالكين راه حقيقت به مرور زمان و در طول مدتى كم يا زياد، يكايك صفات زشت و رذايل اخلاق را از صحيفه نفس خود پاك سازى مىكنند؛ مثلاً گاهى با رذيله حسد دست به گريبان مىشوند، تا كم‏كم دامن نفس را از آن بزدايند. با رذيله تكبّر رويارو مىگردند، تا آن را از زمينه نفس ريشه كن نمايند و به همين صورت با رذايل ديگر مواجه مىشون تا فضاى نفس را از آنها غبار روبى و آفت زدايى كنند.

آنان اگر ببينند كه اين رذايل در شخصيت شان وجود دارد، با مطالعه آيات كريمه و روايات شريفه و ساير بياناتى كه در كتاب‏هاى اخلاقى اين صفات آمده است و با انجام اعمالى ضدّ اين صفات، آنها را از كانون وجود مىزدايند؛ مثلاً صفت تكبّر را اولاً با توجه به آيات و رواياتى كه در ذم آن وارد شده، با تواضع و فروتنى در برابر هر پير و جوان و هر خرد و كلان، اين صفت نكوهيده را از دامن نفس خود مىپيرايند و به لباس مقدس تواضع و فروتنى آراسته مىشوند. البته تخليه به اين صورت تدريجى، اگر در مورد تمام رذيله به كار گرفته شود، ممكن است سالها به طول بينجامد، امّا بسيار راحت‏تر از تخليه دفعى است.

تخليه دفعى

تخليه دفعى آن است كه انسان در مدتى كوتاه، بكله در ظرف چند لحظه، با تصميم‏گيرى قاطع، انقلاب و تحولى در كانون خود پديد اورد و يك باره دگرگون گردد.