يقين و معارف اسلامى - مبانی اخلاق اسلامی نسخه متنی

ظنّ و گمان زير مجموعه يقين نيست؛ زيرا در گمان جزم وجود ندارد. به تقليد نيز يقين نمىگويند؛ زيرا ثابت نيست، بلكه پيوسته متزلزل است. جهل مركب نيز از محدوده يقين خارج است؛ زيرا مطابق با واقع نيست.

يقين و معارف اسلامى

آيا در معرفت توحيد، رسالت و معاد، يقين لازم است؟ به تعبير ديگر، آيا در اصول دين بايد به يقين برسيم، يا مراتب كمتر يقين هم كفايت مىكند؟

درباره كميّت و كيفيّت علم، در مورد اصول دين و معارف اسلامى ديدگاه‏ها و آراى عالمان متفاوت است.

شيخ انصارى (رضوان اللّه‏ تعالى عليه) در باب انسداد كتاب فرائد، نظرهاى علماى بزرگ را به شرح، ذيل، ذكر كرده است:

1. واجب است كه علم (به اصول دين) از روى نظر و استدلال باشد. اين نظر، منقول از اكثر علما سات و علاّمه در باب حادى عشر بر اين قول ادعاى اجماع نموده است.

2. در اصول دين علم لازم است، اما لازم نيست فقط از روى استدلال باشد، بلكه علم از طريق تقليد هم كافى است.

3. علم، لازم و واجب نيست، بلكه ظن و گمان نيز كافى است. اين قول از محقق طوسى، محقق اردبيلى، شيخ بهايى، فيض كاشانى، علاّمه مجلسى رحمهم‏‏الله نقل شده است.

4. ظن كفايت مىكند، اما فقط ظنّى كه از روى نظر و استدلال به دست آمده باشد (شيخ بهايى).

5. كفايت ظنّ؛ در صورتى كه از اخبار اهل بيت عصمت و طهارت حاصل گشته باشد (اخباريين).