لطفا منتظر باشید ...
ربا
همانطوركه در ابتداى اين فصل متذكر شديم، به لحاظ اينكه بررسى فقهى بسيارى از ابزارهاى سياست پولى متوقف بر شناخت ربا و محدوده آن در شريعت اسلام است، بدين جهت پيش از هر چيز لازم است مطالبى را درباره ربا يادآور شويم.در اين بخش پس از اشاره به دلايل حرمت ربا، به شناخت انواع ربا مى پردازيم.در پايان نيز به بررسى تفصيلاتى كه درباره محدوده ربا و راههايى كه براى تجويز آن ارائه شده خواهيم پرداخت.تعريف ربا
اكثر كتابهاى لغت ربا را افزونى تعريف كرده اند.(14)در برخى آيات قرآن نيز صرفاً معناى لغوى آن اراده شده است؛ مانند وما اتيتم من ربا ليربوا فى اموال الناس فلايربوا عنداللَّه.(15)اما ربا در اصطلاح فقها گرفتن زيادى در معامله اشياى ربوى و يا در قرض مى باشد و گاهى نيز به خود معامله اى كه مشتمل بر زيادى باشد، نيز ربا گفته شده است.حرمت ربا
حرمت ربا مورد اتفاق همه مسلمانان و بلكه ساير اديان الهى است. ادله فراوانى از قرآن و روايات بر آن اقامه شده است كه براى نمونه به برخى از آنها اشاره مى كنيم.الف) قرآن
درباره حرمت ربا در قرآن، بطور مشخص و تفصيلاً در اواخر سوره بقره و همچنين در سوره هاى آل عمران و نساء بحث شده است؛ از جمله:يا ايها الذين امنوا اتقوا اللَّه و ذروا ما بقى من الربوا ان كنتم مؤمنين. فان لم تفعلوا فأذنوا بحرب من اللَّه؛(17)اى گروه مؤمنين! تقوا پيشه كنيد و ربا را ترك نماييد و اگر چنين نكنيد با خداوند اعلان جنگ نماييد.درباره شأن نزول آيات ربا و چگونگى دلالت آنها مباحث فراوانى است كه از محدوده بحث ما خارج است.ب) روايات
درباره حرمت ربا و نهى از ارتكاب آن، روايات فراوانى از پيامبراكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نقل شده است كه حكايت از اهميت آن مى نمايد. ما به ذكر دو روايت دراين باره بسنده مى كنيم:- پيامبر گرامى(ص) در روايتى فرموده اند: «خداوند ده گروه را لعنت كند: ربا خوار، واسطه رباخوارى، نويسنده و شاهد بر آن و...»- امام صادق(ع) فرموده اند: «گرفتن يك درهم ربا شديدتر از هفتاد بار زناكردن با محارم است.»
1 . امام خمينى، كتاب البيع، ج 1، ص 20.2 . امام خمينى، كتاب البيع، ج 1، ص 333.3 . امام خمينى، المكاسب المحرمه، ج 1، ص 119 و 120.4 . امام خمينى، كتاب البيع، ج 3، ص 5.5 . تحرير الوسيله، ج 2، ص 613، مسأله 5.6 . تحرير الوسيله، ج 2، ص 613، مسأله 1.7 . گروهى از كسانى كه همين فتوا را دارند، عبارت اند از:آية اللَّه سيد كاظم يزدى در عروة الوثقى، ج 2، ص 48، مسأله 56؛ آية اللَّه خويى، توضيح المسائل، مسايل مستحدثه، ص 547.8 . شهيد بهشتى، ربا در اسلام، ص 51.9 . توتونچيان، مقالات فارسى اولين مجمع بررسيهاى اقتصاد اسلامى، ص 20.10 . امام خمينى، كتاب البيع، ج 1، ص 330 و 332؛ آية اللَّه خويى، مصباح الفقاهه، ج 3، ص 308 -309.11 . امام خمينى، استفتائات، ج 2، ص 290.12 . شهيد آيةاللَّه صدر، الاسلام يقود الحياة، ص 225.13 . مقاله ارائه شده توسط آيةاللَّه آصفى در نشست پول، پول در نگاه فقه و اقتصاد، ص 36-33، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى.14 . لسان العرب، ج 5، ص 126؛ مجمع البحرين، ج 1، ص 174.15 . الروم / 39. همچنين در سوره حج آيه 5 و سوره نحل آيه 92 به معناى لغوى به كار رفته است.16 . جامع المقاصد، ج 4، ص 265؛ مسالك الافهام، ج 3، ص 316.17 . بقره/ آيات 278- 279. همچنين به آيات 275 از همين سوره، آيه 130 از آل عمران و 161 از سوره نساء مراجعه شود. 18 . وسائل الشيعه، ج 12، باب 4 از ابواب ربا، حديث 2 و 3.19 . وسائل الشيعه، ج 12، باب 8 از ابواب ربا، حديث 2 و 3.
