آيه: 17 وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ
ترجمه : (و ياد كن ) روزي كه خداوند مشركان و آن چه را به جاي خدا مي پرستيدند (در يك جا) محشور كند، پس (به معبودهاي آنان ) گويد: آيا شما بندگان مرا گمراه كرديد، يا خودشان راه را گم كردند.?نکته ها
در قرآن ، عوامل گمراهي و انحراف چنين معرّفي شده اند:.1- رفيق بد. (لقد اضلّني عن الذّكر) (239) ، دوست بد مرا گمراه كرد.2- هوي و هوس . (و لا تتّبع الهوي فيضلّك عن سبيل اللّه ) (240) ، از هوسهاي خود پيروي نكن ، زيرا تو را از راه خدا منحرف مي كند.3- دانشمندان منحرف . (يكتبون الكتاب بايديهم ثم ّ يقولون هذا من عنداللّه ) (241) ، مطالبي را با دست خود مي نويسند و مي گويند اين از طرف خداوند است .4- رهبران گمراه . (و اضل ّ فرعون قومه ) (242) ، فرعون قوم خود را گمراه كرد.5- شيطان . (انّه عدو مضل ّ مبين ) (243) ، قطعا شيطان گمراه كننده آشكاري است . 6- اكثريّت گمراه . (و ان تطع اكثر من في الارض يضلّوك عن سبيل اللّه ) (244) ، اگر از اكثريّت كساني كه در زمين هستند پيروي نمائي ، تو را از راه خدا منحرف مي كنند.7- والدين گمراه . (انّا وجدنا آباءنا... و انّا علي آثارهم مقتدون ) (245) ، همانا ما والدين خود را بت پرست يافتيم و به آنان اقتدا كرديم . انگيزه هاي سؤال يكسان نيست :.الف : گاهي سؤال براي فهميدن است . (فاسئلوا اهل الذّكر).(246) ب : گاهي سؤال براي توبيخ ديگران است . (ءانت قلت للنّاس اتّخذوني وامّي الهين من دون اللّه ) (247) خداوند براي توبيخ طرفداران حضرت عيسي (ع) او را مورد عتاب قرار مي دهد كه آيا تو به مردم گفتي علاوه بر ((اللّه ))، من و مادرم را دو خداي ديگر بگيريد.? ج : گاهي سؤال براي توبيخ شخص است . (ام هم ضلّوا السبيل ).پيام ها:
1- در قيامت از مشركان ومعبودهاي آنان بازخواست مي شود. (يحشرهم و ما يعبدون فيقول ...)2- در قيامت ، غير از انسان موجودات ديگري نيز مبعوث خواهند شد، مانند بت ها. (و ما يعبدون )3- در قيامت ، همه چيز شعور پيدا مي كند و مخاطب قرار مي گيرد. (ءانتم )4- خداپرستي ، در فطرت همه ي انسان ها وجود دارد و انحراف بشر عارضي است . (ءانتم اضللتم ... أم هم ضلّوا) (كلمه ي ((السبيل )) نيز نشانه ي آن است كه راه معهود، همان راه طبيعي و فطري است .)239-فرقان ، 29
240-ص ، 26
241-بقره ، 79
242-طه ، 79
243-قصص ، 25
244-انعام ، 11
245-زخرف ، 23
246-نحل ، 43 و
247-مائده ، 11