مدخلی بر انقلاب اسلامی نسخه متنی

قرارداد و ورود عوامل كمپانى به ايران براى آن قرارداد،مخالفت عمومى عليه آن شروع شد و پس از يك سال در نهايت به پيروزى مردم و لغو اين امتياز انجاميد.

اين جنبش، جدا از زمينه هاى عمومى و عينى آن در جامعه آن روز ايران و نارضايتى عمومى از دولت و شاه، به لحاظ ماهيت اسلامى و مذهبى آن به انقلاب اسلامى شباهت بسيار دارد و در واقع ماكت كوچكى از همان حركت عمومى و سراسرى است كه در سال 57 به وقوع پيوست، امّا با توجه به شرايط زمانى و بى تجربگى مردم و رهبران جنبش، نتوانست همانند انقلاب اسلامى شود. براى اين كه به ارتباط جنبش تنباكو با انقلاب اسلامى و درسها و عبرتهاى آن براى قيامهاى بعدى ملت ايران پى ببريم به طور مختصر انگيزه ها و سمبلهاى اسلامى آن را مورد بررسى قرار مى دهيم.

انگيزه هاى اسلامى جنبش: دلايل و انگيزه هاى مردم براى ورود به صحنه قيام و مخالفت عليه اين امتياز، به طور عمده مذهبى بود و مردم بيش از آن كه دغدغه منافع اقتصادى و مادى ناشى از امتياز را داشته باشند، به آثار و تبعات منفى آن از بعد دينى و مذهبى حساسيست نشان دادند و جنبش به گونه اى ظهور و بروز يافت كه كليت آن در قالب و محتواى اسلامى بود. گرچه 51 ملت ايران در آن شرايط در كار توتون و تنباكو بودند و اين امتياز به طور مستقيم به زندگى و معاش آنان مربوط بود، (1) اما همانها هم با توسل به اهداف و انگيزه هاى مذهبى به صحنه آمدند و همراه با بقيه ملت كه منافع اقتصادى در آن نداشتند، حركت كردند. اين انگيزه ها و دلايل به طور عمده با ورود عمّال كمپانى به ايران، براى مردم واضح و روشن شد. كمپانى براى اجراى قرارداد و كنترل تامّ و تمام بر همه مراكز و مزارع توتون و تنباكو به نيروى انسانى عظيمى نياز داشت كه به طور عمده از اروپا وارد كرد. مطابق برخى منابع حدود 200 هزار زن و مرد انگليسى به طور رسمى و غيررسمى و متفرقه وارد ايران شدند و «ايران فرنگى بازار درست و حسابى شد» (2)

1. محمدرضا زنجانى، تحريم تنباكو (تهران: حسين مصدقى، 1333)، ص 35.

2. همان، ص 31.