مدخلی بر انقلاب اسلامی نسخه متنی

اختلاف بين سران نهضت متشر شد. ولى واقعيت غير از اين بود و موريانه اختلاف، پايه هاى نهضت را سست كرده بود.

در گيرودار چنين شرايط شكننده داخلى، در بعد خارجى نيز پس از تحريم خريد نفت ايران از سوى غرب و بحران اقتصادى كشور و نيز گرايش سياست آمريكا به سوى حمايت و هماهنگى با انگليس پس از تحولات سياسى در دو كشور، تنها اميد دكتر مصدق كه آمريكا بود، به يأس تبديل شد. اوضاع داخلى و آشوب ها و تنشهاى سياسى داخلى در اين مورد بسيار مؤثر بود و آمريكا به بهانه افتادن كشور به دامن كمونيسم شوروى با موضع انگليس در مورد برخورد با نهضت ملى ايران به توافق رسيد. بنابراين در اواخر سال 1331 هم موضوع نفت به بن بست رسيد و هم اختلافات داخلى به نهايت خود رسيد و شمارش معكوس براى سقوط نهضت ملى آغاز گرديد.

حلقه آخر كار را هم دكتر مصدق فراهم كرد كه به برخورد با مخالفان داخلى روى آورد و با تهديد و ارعاب، رو در روى نيروهاى سياسى ـ اجتماعى قرار گرفت; بخصوص حزب توده كه مدام عليه دولت به ميتينگ و راهپيمايى متوسل مى شد. در اين حال مجلس به چند شقه تقسيم و مشغول مشاجرات درونى شد. به گونه اى كه دكتر مصدق، دكتر معظمى را به رياست مجلس معرفى كرد و مخالفين وى نيز دوباره آيت الله كاشانى را پيشنهاد كردند كه دكتر معظمى با 42 رأى در مقابل 31 رأى آيت الله كاشانى رئيس مجلس شد.

اما مشكل دكتر مصدق حل نشد و تصميم به انحلال مجلس گرفت و با كمك دوستان و هوادارانش در مجلس، مجلس را از اكثريت انداخت و انحلال مجلس را به رفراندوم گذاشت كه تصويب شد. در حالى كه اركان نهضت ملى مشغول زد و خورد داخلى بودند; آمريكا با فرستادن كارگزاران خود به ايران، زمينه را براى كودتا فراهم نمود.

با انحلال مجلس، شاه از اختيارات خود استفاده كرد و در 25 مرداد ماه 32 دكتر مصدق را بركنار نمود و سه وزير وى را دستگير و سرلگشر زاهدى را به نخست وزيرى معرفى كرد. به لحاظ عدم توفيق زاهدى در اشغال نخستوزيرى، شاه از
كشور فرار كرد و دو روز بعد (در حالى كه شاه فرار كرده بود) ارتش در اختيار دكتر مصدق بود، كودتاى 28 مرداد بدون كوچكترين مقاومتى پيروز شد و يك بار ديگر دستاوردهاى مبارزه ملت را بلعيد.