مدخلی بر انقلاب اسلامی نسخه متنی

جسارت ذاتى پدرش را نداشت و در شرايط عادى براحتى قدرت نمايى مى كرد; ولى در هنگام خطر و بحران، اعتماد به نفس خود را از دست مى داد و قادر به تصميم گيرى نبود.

همين عدم اعتماد به نفس و نيز بيم از اين كه كسى در قدرتش با او شريك شود، موجب شد كه شاه پست نخست وزيرى و مشاغل مهّم كشورى و لشگرى را به مردان قوى ندهد، (1) به طورى كه در سالهاى آخر سلطنتش تقريباً همه شخصيتهاى قوى از اطراف او پراكنده شده و حلقه مشاورين و اطرافيان او منحصر به عده اى افراد مطيع و متملق شده بود كه جز به جلب رضايت او و حفظ منافع خود به چيزى نمى انديشيدند.

برخلاف ظاهر پر جاه و جلال و نيرومند و پرنخوت و جاه طلبش، شاه در عمل و در رويارويى با بحرانها، ضعف شخصيتى، سستى اراده و عدم تصميم گيرى و عدم اعتماد به نفس حيرت انگيزى از خود نشان داده بود; بخشى از اين ضعف اراده و ناتوانى شاه را در برخورد با بحرانهاى، ناشى از سرطان و تأثير داروهاى مستمر مى دانند. (2) مسأله اى كه بر ضعف روحى و روانى شاه اثر گذاشته و آن را تشديد مى كرد، نوع روابطى بود كه با آمريكا داشت. (3) شاه هميشه نگران روابط خود با آمريكا بود و دليل اين نگرانى مى تواند اين باشد كه شاه هرچه نيرومندتر مى شد، احساس مى كرد كه به همان اندازه به آمريكا وابسته تر شده است و از اين بابت در درون خود دچار نوعى حس حقارت و خودباختگى شده بود.

مسأله عدم اعتماد به نفس شاه نيز در اين نگرانى بى تأثير نبوده است. اما مسأله اى كه در سالهاى آخر سلطنت شاه بر عوامل مذكور اضافه شد و نگرانى شاه را به اوج خود رساند، تغيير حكومت در واشنگتن، از جمهورى خواهان به دمكراتها، بود (4) كه فضايى از سردرگمى و احتياط و عدم اطمينان را براى او به وجود آورد. شعارهاى

1. منوچهر محمدى، پيشين، صص 70 ـ 69.

2. صادق زيباكلام، پيشين، ص 138.

3. همان، ص7 ـ 135.

4. همان، صص 145 ـ 138.