مدخلی بر انقلاب اسلامی نسخه متنی

خارجى، با جريان ملى گرايى و ناسيوناليستى، ائتلافى استراتژيك ترتيب داد و به مبانى آن خدشه جدّى وارد نكرد.)، ولى وجود حوزه هاى علميه دينى، زمينه آن را حفظ كرد تا اين كه در شرايط مساعدترى خود را در قالب انقلاب اسلامى نشان داده و مناسبات سياسى ـ اجتماعى جديدى را به وجود آورد.

كودتاى 28 مرداد خط پايانى بر انديشه ها و جريان هايى بود كه نه بر مبناى اقتضائات ارزشى، تاريخى و فرهنگى جامعه، بلكه بر اساس تقليد، بدل سازى شده بودند و از انديشه اى عميق و بنيادى براى زندگى سياسى ـ اجتماعى برخوردار نبودند. معارضه جويى اين ايدئولوژى هاى وارداتى در برابر توانمندى و كارآيى اسلام، انگيزه اى قوى براى پرداختن به انديشه و تفكّر اسلامى بود. (1) عدم موفقيت جريان هاى غير مذهبى عملاً راه را براى طرح اين انديشه ها باز كرد; به گونه اى كه از دهه 1330 به بعد، پارادايم غالب را انديشه ها و تفكّرات مذهبى تشكيل مى داد.

جريان هاى فكرى سه گانه سكولاريسم، ناسيوناليسم و ماركسيسم، ايدئولوژى ها و آموزه هاى وارداتى و از تبعات تجدّد بودند و مبلّغان آنها، بدون انديشه و تفكر و بدون درك مبادى و مبانى آنها، فقط آن را اخذ و تقليد كرده و از آنها به عنوان يك دستورالعمل سياسى، اجتماعى و حقوقى (ايدئولوژى نه تفكر) استفاده مى كردند و اهل تفكّر به معناى فلسفى كلمه نبودند. برهمين اساس، دچار نوعى التقاط و تعارض درون منطقى بودند و با مبانى فرهنگى، تاريخى و مذهبى ايران سنخيت و تجانس نداشتند و به دنبال آن، پايگاه مردمى و مقبوليت اجتماعى هم نيافتتد تا در صحنه سياسى ـ اجتماعى منشأ اثر شوند. از سوى ديگر، هيچ يك از آنها به طور كامل نظام موجود سلطنتى را نفى نكردند و يك نظام ايده آل را هم ارايه ندادند، كه اين نقيصه ناشى از ضعف و كاستى در مبادى نظرى و فلسفى آنها بود.

1. حميد عنايت، پيشين، ص 197.