مدخلی بر انقلاب اسلامی نسخه متنی

ممكن است برخى اين امر را دليلى بر نامشخّص بودن حكومت اسلامى در قالب ولايت فقيه در آن شرايط بدانند و مدّعى شوند كه طرح كلّى امام، درواقع نظريه حكومت كمال مطلوب نبوده است; (1) اما اين كم گويى و سر بسته گفتن، بدون دليل وحكمت نبود. امام (رحمه الله) قصد نداشت درباره ولايت فقيه و حكومت اسلامى، نقشه تفصيلى ارايه دهد; زيرا اين امر براى كسى كه كار علمى و تحقيقى مى كند، درست نيست; و كسانى كه طرح را پياده مى كنند، خود نحوه اجرا و جزئيات آن را نيز پيدا خواهند كرد. همان گونه كه امام (رحمه الله) پس از پيروزى انقلاب اسلامى، طرح خود را در هنگام اجرا كامل نمود. علاوه بر اين، به دليل تبليغات منفى موجود در آن سالها در خصوص اسلام و وضع حوزه ها و علما، امام (رحمه الله) همه نيروى خود را صرف اثبات اصل «ولايت فقيه» و حكومت اسلامى كرد (2) و ثابت كرد كه اسلام حكومت دارد و فقها نيز همانند ائمه (عليه السلام) داراى حاكميت و ولايت هستند. اين امر، مقدّم بر طرح و نقشه تفصيلى و جزئى حكومت بود. بحث «ولايت فقيه» از قبل هم وجود داشت; ولى امام (رحمه الله) با بررسى موضوع، اصل ولايت فقيه را احيا كرد و در جايگاه اصلى خود نشاند و اين خيلى مهمتر و اساسى تر بود. موضوع ولايت فقيه نيز در كتابهاى فقهى مطرح مى شد، امّا امام خمينى (رحمه الله) ، اين بحث را از حوزه فقه خارج كردند و آن را در جايگاه ديگرى تحت عنوان كلام مطرح كردند. (3) وقتى ولايت فقيه در فقه مطرح مى شود، درواقع جزو فروع دين قرار مى گيرد كه در حيطه استنباط و اجتهاد فقهاست و محدوده اختيارات آن را فقها تعيين مى كنند; ليكن هنگامى كه در كلام طرح مى شود، در حقيقت به مفهوم تداوم امامت است و در آن صورت «ولايت فقيه» حاكم بر فقه و جزو اصول دين است و سراسر فقه در پرتو شعاع آن روشن مى شود. اين ابتكار اصلى امام (رحمه الله) بود و تحوّلى اساسى محسوب مى شد.

1. مهدى بازرگان، انقلاب ايران در دو حركت، صص 6 ـ 85 . 2. حميد روحانى، نهضت امام خمينى (رحمه الله) ، ج 2، ص 497. 3. براى تفصيل و توضيح بيشتر در اين زمينه، رجوع شود به : جوادى آملى، «نقش امام خمينى (رحمه الله) در تجديد بناى نظام امامت»، كيهان انديشه، ش 24 (خرداد و تير 1368)، صص 11 ـ 10.