حقوقِ برادران - راه نجات نسخه متنی

حقوقِ برادران

و امّا حقوق برادران، از اميرالمؤمنين على (عليه السلام) روايت شده كه رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) فرمود:

براى مؤمن بر برادر مؤمنش سى حق است، كه ذمّة مؤمن از اين حقوق برى نمي‌شود مگر باداء اين‌ها و يا عفوِ از آن. و آن حقوق عبارت از اين است كه مي‌بايست لغزشش را بر او ببخشايد، و در غربت و تنهائيش بر او ترحّم نمايد، و آنچه را كه او نمي‌خواهد كسى بر آن مطلّع شود بر او بپوشاند، و اهل و عيال او را بپذيرد و معذرتش را قبول نمايد، و اگر در جائى از او غيبت شد، جلوگيرى كند، و مدام خيرخواه او باشد و او را نصيحت كند. و در غيبت او، او را حفظ نمايد، و ذمّة او را مراعات كند، و اگر مريض شد بعيادتش رود، و چون بميرد بر جنازه‌اش حاضر گردد، و اگر او را دعوت نمود دعوتش را بپذيرد، و اگر هديه‌اى ازجانب او رسيد هديه را قبول نمايد و اگر از او خدمتى ديد آن خدمت را جبران نمايد، و اگر نعمتى از او رسيد آن را سپاس گويد، و او را شادمان نمايد، و راز او را نگه دارد، و حاجتش را برآورد، و شفيع او گردد. و چون عطسه كند به او يرحمك الله (خدا تو را رحمت كند) بگويد، و گمشده‌اش را برايش بيابد، و سلامش را جواب گويد، و با او به نيكى سخن بگويد، و اِنعام او را پاسخ دهد، و سوگندش را تصديق نمايد، و او را دوست بدارد و از دشمنى با او بپرهيزد، و پيوسته يار و ناصر او باشد. چه ظالم باشد و چه مظلوم، امّا نصرت و يارى او در حاليكه او ظالم است باين است كه او را از ستمى كه مي‌كند باز دارد و يارى او در حاليكه مظلوم است باين است كه او را بر اخذ حقّش كمك كند، و او را دشنام نگويد و خوار نسازد، و آنچه را از خير كه براى خود مي‌خواهد براى او بخواهد، و آنچه را از شر كه براى خود نمي‌پسندد براى او نپسندد. بعد فرمود: از رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) شنيدم كه فرمود: يكى از شما به حقى از حقوق برادر مسلمانش بي‌توجّهى مي‌كند، و او روز قيامت آن حق ضايع شده را مطالبه مي‌كند، و بر عليه اين فرد و به نفع آنكه حقش ضايع گشته داورى مي‌شود.

و از رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) رسيده كه فرمود: مسلمان برادر مسلمان است نه بر او ستم روا دارد و نه او را دشنام گويد. و در جاى ديگر فرمود: كسى كه در پى رفع حاجت برادر مسلمانش باشد خداى تبارك و تعالى حاجت او را برآورد. و كسى كه اندوهى از دل برادر مسلمانش بردارد، خداوند در قيامت اندوهى از اندوههاى آن روز را از او بردارد. و هر كس كه مسلمانى را خشنود سازد خداى تبارك و تعالى او را در قيامت شادمان گرداند و باز از آن حضرت رسيده كه: با يكديگر كينه نداشته باشيد، و بهم حسد مبريد، و با كلماتِ زشت يكديگر را مخوانيد، و با هم برادر باشيد، و براى مسلمان روا نيست كه بيش از سه شب با برادر مسلمانِ خود قطع رابطه كند.

از معلى بن خنيس رسيده كه از امام صادق (عليه السلام) سؤال كردم كه حق مسلمان بر مسلمان چيست، فرمود. هفت حقِّ واجب است هر يك از آنها را كسى ضايع كند از ولايتِ حق تعالى و طاعتِ او خارج خواهد شد، و بهره‌اى در او نخواهد بود، راوى مي‌گويد گفتم آن حقوق چيست؟ فرمود اى معلّى من بر تو بيمناكم كه مبادا پس از شنيدن، آن حقوق را حفظ نكنى، و پس از اينكه بدان علم پيدا نمودى عمل ننمائى مي‌گويد گفتن هيچ قوه و قدرتى نيست مگر با كمك و يارى حق تعالى.

حضرت فرمود آسان‌ترين حق اينكه آنچه را براى خود دوست مي‌دارى براى او دوست بدارى و آنچه را كه براى خود نمي‌پسندى براى او نخواهى، حق دوّم اينكه از آنچه كه موجب خشم و دلتنگى او مي‌شود بپرهيزى و در پي‌خشنودى او باشى، و امر او را اطاعت كنى، حق سوّم اينكه او را با جان و مال و زبان و قدمت يارى و كمك نمائى. حق چهارم اينكه چشم او و آئينة او و دليل و راهنمايش باشى، حق پنجم اينكه سير نشوى در حاليكه او گرسنه است، و سيراب نگردى و حال آنكه او تشنه است و پوشيده نباشى در حاليكه او برهنه است، حق ششم اينكه اگر تو را خدمتكارى باشد و او را نباشد واجب است كه او را بفرستى تا جامة او را بشويد، و غذايش را آماده سازد، و بسترش را بگستراند حق هفتم اينكه سوگندش را تصديق نمائى و دعوتش را اجابت كنى، و اگر مريض شد بعيادتش روى، و به جنازه‌اش حاضر گردى. و چون دانستى كه حاجتى دارد در رفع حاجتش بكوش و مگذار كه او از تو چيزى بخواهد بلكه پيش از آنكه او لب به سؤال گشايد تو خواسته‌اش را برآور، اگر اين امور را رعايت نمودى، ولايت تو به ولايت او متصل خواهد گشت و باز از آن حضرت رسيده كه هرگاه مؤمن در پى انجامِ حاجت برادر خود برآيد خداوند ده حسنه براى او بنويسد و ده گناه از نامة عملش بزدايد و ده درجه بر درجاتش بيفزايد. راوى مي‌گويد ديگر نمي‌دانم چه فرمود تا اينكه گفت، سعى در رفع حاجتِ برادر مؤمن معادل به آزاد نمودن ده بنده و افضل از اعتكاف يك ماه در مسجدالحرم است.

و از آن حضرت رسيده كه فرمود: هر كس اندوهى را از مؤمن برطرف كند خداوند اندوه آخرت را از او برطرف نمايد و با دلى شاد از قبر خارج شود، و هر كس مؤمنى را طعام كند خدا او را از ميوه‌هاى بهشت روزى فرمايد و هر كس مؤمنى را سيراب سازد خداوند او را از آن شرابهاى سر بمهر بهشتى بنوشاند. بهمين مقدار از بيان طاعات جوارح و اعضاء بدن اكتفا مي‌كنيم و تأييد از خداى تبارك و تعالى است.

(1). سوره رعد، آيه 25.