تنبيه - راه نجات نسخه متنی

تنبيه

در روايات از بحث دربارة قضا و قدر نهى شده و گفته شده كه اين سِرّى از اسرار خدا است امام صادق ـ على السّلام ـ فرموده است: خداوند متعال در قيامت، بندگان را از آنچه آنها را بدان سفارش نموده است مورد بازخواست قرار دهد نه از آنچه كه قضاء الهى بر آنها رفته، و از حضرتش از افسون و سحر سؤال شد كه آيا اينها مي‌تواند در قضا و قدر تغييرى دهد؟ حضرت فرمود: اين نيز خود از قَدَر است.

(خداوند آنچه را كه به صلاح بندگان است انجام مي‌دهد)

ذاتِ اقدس حق نسبت به بندگان جز آنچه را كه به صلاحِ آنها است روا ندارد چرا كه او نسبت به بندگان، مهربان بوده و توانائى حكيم است قرآن مي‌گويد:

يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ.(11)

خداوند آسانى را براى شما اراده نموده نه سختى و دشوارى را.

و در حديث قدسى است كه: بعضى از بندگانِ مؤمنم هستند كه از راه عبادت قصد اين باب نموده‌اند پس او را از عبادت باز دارم تا عُجْب و خودپسندى ايمانش را فاسد نسازد، و بعضى از بندگانِ مؤمن هستند كه ايمانشان جز با فقر و تنگدستى اصلاح نشود و اگر اينان را ثروتمند سازم آن ثروت اينان را فاسد سازد بعضى ديگر هستند كه ايمانشان جز با مرض و بيمارى اصلاح نشود كه اگر اينها را صحّت بخشم آن سلامتى، ايمان اينها را فاسد گرداند، بعضى از بندگانم هستند كه ايمانشان جز با صحّت اصلاح نشود و اگر اينان را بيمار گردانم بيمارى آنها را فاسد كند، و اين بدان خاطر است كه من تدبير بندگان را به آنچه كه از دلهاى آنها آگاهم قرار داده‌ام چرا كه من بر آنها خبير و بينا هستم.

و در حديث آمده كه خداى متعال به موسى (عليه السلام) وحى نمود كه اى موسى هيچ آفريده‌اى را نيافريدم كه نزد من محبوب‌تر از بندة مؤمنم باشد. اگر او را به رنج و مصيبتى مبتلا سازم بدان خاطر است كه خير او در آن است، و اگر عافيتش بخشم نيز بهمين خاطر است و من به آنچه كه موجبِ صلاحِ امرِ بنده‌ام مي‌شود داناترم پس بندة مؤمن مي‌بايست كه بر بلائى كه از ناحية من باو مي‌رسد صبر نموده و بر نعمتهاى من سپاسگذار و بقضاء من راضى باشد تا آنگاه كه او بر طبق رضاى من عمل كند و امر مرا پيروى نمايد او را در زمرة صديقين خواهم نگاشت.

(خداوند هيچ بنده‌اى را به بيش از آنچه كه در توان او است مكلّف نسازد)

خداى متعال بندگانش را به آنچه كه بيش از توان آنها است مكلّف نسازد چنانكه خود فرموده است:

لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها.(12)

و وُسْع و توان پائين‌تر از طاقت است، آيا نمي‌بينى كه خداوند بندگانش را در هر شب و روز به اقامة پنج نماز و درهر سال به روزة يك ماه و در هر دويست درهم به اداء پنج درهم و تمام عمر به انجام يك حجّ مكلّف ساخته در حاليكه آنچه كه در طاقتِ آنها است بمراتب بيش از اين است و از مولايمان امام صادق (عليه السلام) قريب بهمين مضمون رسيده است.

كُلُّ يَوْمٍ هُوَ فِى شَأنٍ.

او هر روزى در كارى است.

خداى متعال چنين نيست كه از تدبير امور فارغ شده باشد چنانكه يهود پنداشته‌اند بلكه او هر روزى در كارى است مي‌آفريند و روزى مي‌دهد و آنچه بخواهد مي‌كند قرآن مي‌گويد:

يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ.(13)

خداوند آنچه را بخواهد محو كند و آنچه بخواهد ثابت بدارد و نزد او است امّ الكتاب.

و محو نكند مگر آنچه را كه بوده و ثبت نكند مگر آنچه را كه نبوده است. والاّ كه اگر چنين نمي‌بود دعاء و دواء و صدقه و امثالِ اينها سودى نمي‌داشت. و اين بمعناى پشيمان شدن حق تعالى از كردة خويش نيست.

تَعالَى اللَّهُ عَنْ ذالِكَ.

از امام صادق (عليه السلام) روايت شده كه فرمود خداوند هيچ پيامبرى را مبعوث نكرد مگر اينكه از او به بندگى خود و خلع شريك و مانند براى او و اينكه حق تعالى هر چه را كه بخواهد مقدم دارد و هر چه را بخواهد تأخير اندازد اقرار گرفت.

و از آن حضرت رسيده كه فرمود: بداء حق تعالى از جهل و نادانى نيست و باز فرمود هيچ امر تازه‌اى از ناحية حضرتِ حق واقع نشود مگر اينكه قبل از اينكه در آن امر بداء پديد آيد در علم او بوده است و از مولايمان امام باقر (عليه السلام) رسيده كه فرمود: علم دو علم است علمى است كه نزد خدا است و احدى از خلق را بر آن اطّلاعى نيست، و علمى است كه به ملائكه و رسولان الهى تعليم داده شده است كه اين علم بزودى به مرحلة عمل خواهد رسيد، و او نه خود را و نه ملائكه و رسولانش را درغگو نمايد و علمى است نزد او مخزون آنچه را كه بخواهد مقدّم بدارد و آنچه را كه بخواهد تأخير اندازد و آنچه را كه بخواهد ثابت بدارد.

(1). سوره فصّلت، آيه 46.

(2). سوره زمر، آيه 7.

(3). سوره حج، آيه 47.

(4). سوره اسراء، آيه 15.

(5). سره نساء، آيه 165.

(6). سوره طه، آيه 134.

(7).سوره توبه، آيه 115.

(8). سوره انسان، آيه 4.

(9). سوره آل عمران، آيه 182.

(10). سوره تكوير، آيه 29.(11). سوره بقره، آيه 185.

(12). سوره بقره، آيه 286.

(13). سوره رعد، آيه 39.