نجاة العباد نسخه متنی

‌صفحه‌ى 198

مخارجى كه لايق به حال اوست. و هم چنين است اگر در صورتى كه اخراج خمس از سرمايه بكند تنزل مى‏كند از كسب اول به كسبى كه لايق شأن او نيست و يا كفايت مؤنه او را نمى‏كند، پس در اين صورت هم سرمايه از مئونه محسوب است و خمس ندارد.

مسأله 14 اگر كسى چند رقم عايدى داشته باشد مثل تجارت و زراعت و صنعت و مثل آنها، پس در سال مجموع عايدات و واردات خود را از هر جهت روى هم رفته حساب مى‏كند بعد از اخراج مئونه سال، آن چه از مجموع باقى مانده خمس آن را مى‏دهد و لازم نيست كه براى هر نوعى سال جداگانه قرار بدهد.

مسأله 15 املاكى را كه دارد از درختها و حيوانات كه خمس به آنها تعلق نگرفته و يا گرفته و خمس آنها را داده بر سه قسم است:

اول: آن كه مقصود باقى گذاردن آنهاست كه از عوائد متصله آن استفاده كند، مثل درخت بيد و چنار كه مقصود استفاده از چوب و شاخه آنها است و يا مثل گوسفند نر كه مقصود استفاده از چاقى آنها است واجب است خمس در اين صورت از شاخه‏هاى زيادى درخت و پشم و مو و كرك حيوان، بلكه واجب است خمس كلفت شدن چوب درخت و چاق شدن حيوان.

دوم: آن كه مقصود استفاده بردن از خود آن نباشد، بلكه غرض استفاده بردن از حاصل آن است، مثل درختان ميوه‏دار و شير و پشم حيوانات، پس در اين صورت خمس به منافع آنها تعلق مى‏گيرد، مثل ميوه و پشم و شير در صورتى كه از مئونه سال زيادتر باشند و امّا به خود درخت و گوسفند تعلق نمى‏گيرد.

سوم: آن كه مقصود او تأمين معاش و مخارج باشد از نگهدارى آنها مثل گوسفندى كه از شير آن امرار معاش مى‏كند و يا درختى كه از ميوه آن زندگى مى‏نمايد، پس در اين صورت خمس به زيادتر از مئونه سال تعلق مى‏گيرد.

مسأله 16 اگر با سرمايه خود در عرض سال به يك نوع تجارت مشغول‏