در اواخر عمر با بركت حضرت امام راحل (ره ) در بيمارستان بعد از آخرين عمل كه روى حضرت امام (ره ) انجام دادند،يكى از دكترها گفت : (( آقا چشمشان را باز كردند و آقاى انصارى را كه مسوول كارهاى شرعى بود صدا زدند. )) آقاى انصارى آمدند و به امام گفتند: (( مى خواهيد نماز بخوانيد؟ )) حضرت امام تنها ابروهايشان را تكان مى دادند و به هيچ سوال ديگرى پاسخ نمى دادند. بعد ديديم كه دستشان را تكان مى دهند و متوجه شديم نماز مى خوانند ايشان حتى در آخرين روز و تقريبا آخرين ساعت زندگى خود ( ساعت ده شب )، نماز مغرب و عشاء را با اشاره خواندند. (119) آيه 19 : نماز و آيه وضو يا ايها امنوا اذا قمتم الى الصلوة فاغسلوا و جوهكم وايديكم الى المرافق و امسحوا بروسكم و ارجلكم الى الكعبين .(120)
ترجمه
اى مومنان آنگاه كه براى نماز قيام مى كنيد صورت و دستهايتان را تا آرنج بشوييد و سر و پاها را تا برآمدگى پا مسح كنيد.
تفسير آيه
آيه مود نظر درباره بپا خواستن براى نماز و احكام وضو سخن مى گويد:ولى سوال اينجا كه بايد در وضو حدود صورت چقدر شسته شود كاملا بيان نكرده است ما آن را از كجا مى فهميم ؟جواب سوال روشن است كه ما آن را در روايات ائمه اهلبيت عليه السلام كه وضو است پيامبر صلى الله عليه و آله را مشروحا بيان كرده اند مى فهميم .1- حد صورت از طرف طول از رستنگاه مو تا چانه و از طرف عرض آنچه در ميان انگشت وسط و ابهام (انگشت شست ) قرار مى گيرد، ذكر شده واين در حقيقت توضيح همان معنائى است كه از كلمه (( وجه )) در عرف فهميده مى شود، زيرا وجه همان قسمتى است كه انسان به هنگام برخورد بر ديگرى با آن (( مواجه )) مى شود.2- حد دست كه بايد در وضو شسته شود، (( تا آرنج ذكر شده ، زيرا (( مرافق )) است به ذهن چنين برسد كه دستها تا مچ بشوئيد، زيرا غالبا اين مقدار شسته مى شود، براى رفع اين توهم مى فرمايد تا آرنج بشوئيد ( الى المرافق ) و با اين توضيح روشن مى شود،كلمه (( الى )) در آيه فوق تنها براى بيان حد شستن است نه كيفيت شستن ،كه بعضى توهم كرده اند و چنين پنداشته اند كه آيه مى گويد:بايد دستها را از سر انگشتان به طرف آرنج بشوئيد ( آنچنان كه در ميان جمعى از اهل تسنن رائج است ) توضيح اينكه اين درست به آن مى ماند كه انسان به كارگرى سفارش مى كند ديوار اطاق را از كف تا يك متر، رنگ كند بديهى است منظور اين نيست كه ديوار از پائين به بالا رنگ شود، بلكه منظور اين است كه اين مقدار بايد رنگ شود نه بيشتر و نه كمتر.بنابراين اين فقط مقدارى از دست كه بايد شسته شود در آيه ذكر شده و اما كيفيت آن در سنت پيامبر صلى الله عليه و آله كه بوسيله اهلبيت به ما رسيده است آمده است و آن شستن آرنج است به طرف سر انگشتان بايد توجه داشت كه (( مرفق )) هم بايد در وضو شسته شود، زيرا در اينگونه موارد به اصطلاح (( غايت داخل در مغيا است )) يعنى (( حد )) نيز داخل در حكم (( محدود )) است .(121)3- حرف (( ب )) كه در (( برووسكم )) مى باشد طبق صريح بعضى از روايات و تصريح بعضى از اهل لغت به معنى (( تبعيضيه )) مى باشد، يعنى (( قسمتى )) از سر را مسح كنيد كه در روايات ما محل آن به يك چهارم جلوى سر،محدود شده ، و بايد قسمتى از اين يك چهارم هر چند كم باشد با دست مسح كرد بنابراين آنچه در ميان بعضى از طوائف اهل تسنن معمول است كه تمام سر و حتى گوشها را مسح مى كنند، با مفهوم آيه سازگار نمى باشد.4- قرار گرفتن (( ارجلكم )) در كنار (( رووسكم )) ) گواه بر اين است كه پاها نيز بايد مسح شود نه اينكه آن را بشويند (و اگر ملاحضه كنيم (( ارجلكم )) بفتح لام قرائت شده بخاطر آن است كه عطف بر محل (( برووسكم )) است نه عطف بر (( وجوهكم )) .(122)2- (( كعب )) در لغت بمعنى بر آمدگى پشت پاها و بمعنى مفصل يعنى نقطه اى كه استخوان ساق پا با استخوان كف پا مربوط مى شود آمده است . .(123)
فلسفه وضو چيست ؟
فلسفه وضو شكى نيست كه وضو داراى دو فايده روشن است :