فصل پنجم: فصل عزا - دعبل خزاعی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دعبل خزاعی - نسخه متنی

مصطفی قلی زاده؛ ؛ ت‍ه‍ی‍ه کننده: ‌ پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده‌ ب‍اق‍رال‍ع‍ل‍وم‌ ع‍ل‍ی‍ه‌ال‍س‍لام‌

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

فصل پنجم:


فصل عزا

خبر شهادت

به احتمال قوى, دعبل در همان سفرِ قم و اقامتش در خانه شيعيانِ مخلص آن ديار بود كه خبر شهادت غريبانه و جانگداز امام رضا را شنيد. دعبلِ شوريده حال و عاشقِ امام رضا از شنيدن آن خبر ناگوار, پريشان شد و گريه و ناله آغاز كرد و همان جا به ياد آن دو بيت افتاد كه امام رضا بر قصيده او افزود: وَقَبْرٌ بِطُوسٍ يا§لَها§ مِنْ مُصِيبَةٍ…
دعبل درعزادارى مردم مسلمان قم و دوستداران آل محمّد در سوگ امام رضا شركت كرد و در اين ايّام قصيده سوزناك و بلند (رائيّه)(1) را در مرثيه و مدح امام رضا و هجو و مذمّت بنى عباس به ويژه هارون الرشيد سرود.

در اين جا برخى ابيات آن قصيده غمْ سرود را مى آوريم:




  • لَوْ كُنْتُ أَرْكَنُ لِلدُّنْيا§ وَزِينَتِها§
    اِذَنْ بَكَيْتُ عَلَى الْما§ضِينَ مِنْ نَفَرِي



  • اِذَنْ بَكَيْتُ عَلَى الْما§ضِينَ مِنْ نَفَرِي
    اِذَنْ بَكَيْتُ عَلَى الْما§ضِينَ مِنْ نَفَرِي



اگر بر دنيا و زيبايى هاى آن دل بسته بودم, جاى آن داشت كه بر رفتگان خويش, زار بگريم.




  • أَخْنَى الزَّما§نُ عَلي§ اَهْلِى فَصَدَّعَهُمْ
    تَصَدُّعَ الشَّعْبِ لا§قي§ صَدْمَةَ الْحَجَرِ



  • تَصَدُّعَ الشَّعْبِ لا§قي§ صَدْمَةَ الْحَجَرِ
    تَصَدُّعَ الشَّعْبِ لا§قي§ صَدْمَةَ الْحَجَرِ



در پى مكر زمانه و خيانت روزگار, جمع خاندانم پريشان شد, چنان كه گفتى كوه بر آنان فروريخت و هركس هراسان به سويى گريخت.




  • بَعْضٌ أَقا§مَ, وَبَعْضٌ قَدْ أَها§بَ بِهِ
    دا§عِـى الْمَنِيَّةِ وَالْبا§قِي عَلَـى الأَثَرِ



  • دا§عِـى الْمَنِيَّةِ وَالْبا§قِي عَلَـى الأَثَرِ
    دا§عِـى الْمَنِيَّةِ وَالْبا§قِي عَلَـى الأَثَرِ



برخى از ايشان مانده اند و برخى ديگر از پى بانگ رعب انگيز منادى مرگ رفته اند و گروهى نيز از پى ايشان روان اند.




  • أَمَّا الْمُقِيمُ فَأَخْشي§ أَنْ يُفا§رِقَنِي
    وَلَسْـتُ أَوْبَـةَ مَـنْ وَلّـي§ بِمُنْتَظَرِ



  • وَلَسْـتُ أَوْبَـةَ مَـنْ وَلّـي§ بِمُنْتَظَرِ
    وَلَسْـتُ أَوْبَـةَ مَـنْ وَلّـي§ بِمُنْتَظَرِ



آنان كه مانده اند, بيم آن دارم كه از من جدا شوند, و آنان كه رفته اند, در انتظار بازگشتشان نيستم.




  • أَصْبَحْتُ أُخْبِرُ عَنْ أَهْلِى وَعَنْ وَلَدِى
    كَحا§لِـمٍ قَصَّ رُؤْيــا§ بَعْـدَ مُدَّكِـرِ



  • كَحا§لِـمٍ قَصَّ رُؤْيــا§ بَعْـدَ مُدَّكِـرِ
    كَحا§لِـمٍ قَصَّ رُؤْيــا§ بَعْـدَ مُدَّكِـرِ



آن گاه كه خواهم از خاندان و فرزندانم خبر دهم, به خواب زده اى مى مانم كه پس از بيدارى, رؤياى خويش بازگويد.




  • لَوْلا§ تَشا§غَلُ نَفْسِى بِاùُلي§ سَلَفُوا
    مِـنْ أَهْـلِ بَيْـتِ رَسُـولِ اللّهِ لَمْ أَقَرِ



  • مِـنْ أَهْـلِ بَيْـتِ رَسُـولِ اللّهِ لَمْ أَقَرِ
    مِـنْ أَهْـلِ بَيْـتِ رَسُـولِ اللّهِ لَمْ أَقَرِ



اگر دلم به ياد رفتگان اهل بيت پيامبر خدا خوش نبود, به راستى كه غم هاى بى كران قرار از كفم مى ربود.




  • وَفِـى مَـوا§لِيكَ لِلْمَحْـزُونِ مَشْغَلَةٌ
    مِـنْ أَنْ تَبِيتَ لِمَفْقُـودٍ عَلي§ أَثَرِ



  • مِـنْ أَنْ تَبِيتَ لِمَفْقُـودٍ عَلي§ أَثَرِ
    مِـنْ أَنْ تَبِيتَ لِمَفْقُـودٍ عَلي§ أَثَرِ



اى غمزده! جاى آن كه شب را در اندوه چيزهاى از دست رفته, به سحر آورى, دل به ياد مهربان حبيبانت بسپار كه دل محزون را نيكوتر از اين دل مشغولى نيست.




  • كَمْ مِـنْ ذِرا§عٍ لَهُـمْ بِالطَّفِّ با§ئِنَةٍ
    وَعا§رِضٍ, مِنْ صَعِيدِ التُّرْبِ, مُنْعَفَرِ



  • وَعا§رِضٍ, مِنْ صَعِيدِ التُّرْبِ, مُنْعَفَرِ
    وَعا§رِضٍ, مِنْ صَعِيدِ التُّرْبِ, مُنْعَفَرِ



به يادآور, چه دست هاى كريمى كه در كربلا از بدن جدا گشت و فروافتاد و چه مبارك چهره ها كه بر خاك تيره فروخفت.




  • أَنْسَى الْحُسَيْـنَ وَمَسْرا§هُمْ لِمَقْتَلِـهِ
    وَهُـمْ يَقُولُونَ: هِذا§ سَيِّدُ الْبَشَرِ



  • وَهُـمْ يَقُولُونَ: هِذا§ سَيِّدُ الْبَشَرِ
    وَهُـمْ يَقُولُونَ: هِذا§ سَيِّدُ الْبَشَرِ



آيا حسين را از ياد ببرم و حال آن كه چون شبانگاهان آن بد مردمان ـ پنهان از چشم ها ـ بر قتلگاه او گذشتند, گفتند: به راستى كه او سرور آدميان است.




  • يا§أُمَّةَ السُّوءِ ما§جا§زَيْتِ أَحْمَدَ عَنْ
    حُسْنِ الْبَلا§ءِ عَلَى التَّنْزِيلِ وَالسُّوَرِ



  • حُسْنِ الْبَلا§ءِ عَلَى التَّنْزِيلِ وَالسُّوَرِ
    حُسْنِ الْبَلا§ءِ عَلَى التَّنْزِيلِ وَالسُّوَرِ



اى بد مردمان! آيا اين است پاداش رنج هاى بى شمار محمّد ْ كه در رساندن قرآن و آيات رحمت آن به شما, تحمّل كرد؟!




  • خَلَفْتُمُوهُ عَلَى اùَبْنا§ءِ حِينَ مَضي§
    خِلا§فَةَ الذِّئْبِ فى أَبْقا§رِ ذِى بَقَرِ



  • خِلا§فَةَ الذِّئْبِ فى أَبْقا§رِ ذِى بَقَرِ
    خِلا§فَةَ الذِّئْبِ فى أَبْقا§رِ ذِى بَقَرِ



اى بد مردمان! چون پيغمبر چشم از جهان فرو بست, شما بر فرزندان او خلافت كرديد, همچون گرگ گرسنه اى كه بر گله اى شبانى كند!




  • وَلَيْسَ حَيٌّ مِنَ اùَحْيا§ءِ نَعْلَمُهُ
    اِü وَهُمْ شُرَكا§ءُ فِي دِما§ئِهِمْ
    قَتْلاً وَأَسْـراً وَتَحْرِيقاً وَمَنْهَبَـةً
    فِعْـلَ الْغُزا§ةِ بِأَرْضِ الرُّومِ وَالْخَـزَرِ



  • مِـنْ ذِى يَما§نٍ وَمِـنْ بَكْرٍ وَمِـنْ مُضَرِ
    كَما§ تَشا§رَكَ أَيْسا§رٌ عَلي§ جُزُرِ
    فِعْـلَ الْغُزا§ةِ بِأَرْضِ الرُّومِ وَالْخَـزَرِ
    فِعْـلَ الْغُزا§ةِ بِأَرْضِ الرُّومِ وَالْخَـزَرِ



از قبايل (ذى يمان),(بكر) و (مضر) كسى را نمى شناسم كه در ريختن خون فرزندان پيامبر شريك نباشد!
ـ اين جماعت پليد چنان قمار بازانى, در لاشه شترى با هم شريكند.

آنان در كشتن و اسيرى بردن و آتش افروزى و ويرانگرى در حق خاندان پيامبر آن كردند كه جنگاوران اسلام در سرزمين (روم) و (خَزَر) با كافران كردند!




  • أَري§ أُمَيَّـةَ مَعْـذُورِينَ اِنْ قَتَلُـوا
    وَلا§أَري§ لِبَنِـى الْعَبّـاسِ مِـنْ عُذْرِ



  • وَلا§أَري§ لِبَنِـى الْعَبّـاسِ مِـنْ عُذْرِ
    وَلا§أَري§ لِبَنِـى الْعَبّـاسِ مِـنْ عُذْرِ



بنى اميه را در كشتن فرزندان پيامبر معذور مى دانم,(1) ولى براى بنى عباس عذرى نمى يابم.(1)




  • أَبْنا§ءُ حَرْبٍ وَمَرْوا§نٍ وَأُسْرَتُهُمْ
    بَنُـو مَعِيطٍ وُلا§ةُ الْحِـقْـدِ وَالْوَغَـرِ



  • بَنُـو مَعِيطٍ وُلا§ةُ الْحِـقْـدِ وَالْوَغَـرِ
    بَنُـو مَعِيطٍ وُلا§ةُ الْحِـقْـدِ وَالْوَغَـرِ



خانـدان اميـه و فرزندان حرب و مـروان و معيط همه كينه توز و ستمگرند!




  • قَـوْمٌ قَتَلْتُـمْ عَلَـى الاسْلا§مِ أَوَّلَهُـمْ
    حَتّي§ اِذا§ اسْتَمْكَنُوا جا§زَوْا عَلَى الْكُفْرِ



  • حَتّي§ اِذا§ اسْتَمْكَنُوا جا§زَوْا عَلَى الْكُفْرِ
    حَتّي§ اِذا§ اسْتَمْكَنُوا جا§زَوْا عَلَى الْكُفْرِ



آنان قومى هستند كه نخستين فردشان در دشمنى با اسلام كشته شد و چون چيره شدند, كافرانه به انتقام جويى و خونخواهى برخاستند.




  • إِرْبِع بِطُوسٍ عَلي§ قَبْرِ الزَّكِيِّ بِها§
    اِنْ كُنْتَ تَرْبَعُ مِنْ دِينٍ عَلي§ وَطَرِ



  • اِنْ كُنْتَ تَرْبَعُ مِنْ دِينٍ عَلي§ وَطَرِ
    اِنْ كُنْتَ تَرْبَعُ مِنْ دِينٍ عَلي§ وَطَرِ



اى دل غگمين! اگر ازاندوه دين, خلوتى مى جويى تا از درد خويش بكاهى, به قبر آن پاك نهاد در طوسِ هميشه بهار روى آور.




  • قَبْرا§نِ فِـي طُـوسٍ: خَيْـرُ النّاسِ كُلِّهِمُ
    ما§يَنْفَعُ الرِّجْسَ مِـنْ قُرْبِ الزَّكِيِّ وَلا§
    هَيْها§تَ كُلُّ امْرِئٍ رَهْنٌ بِما§ كَسَبَتْ
    لَهُ يَـدا§هُ, فَخُـذْما§ شِئْتَ أَوْ فَـذَرِ



  • وَقَبْـرُ شَرِّهِـمُ هِذا§ مِـنَ الْعِبَـرِ
    عَلَى الزَّكِيِّ بِقُرْبِ الرِّجْسِ مِنْ ضَرَرِ(1)
    لَهُ يَـدا§هُ, فَخُـذْما§ شِئْتَ أَوْ فَـذَرِ
    لَهُ يَـدا§هُ, فَخُـذْما§ شِئْتَ أَوْ فَـذَرِ



در طوس دو قبر است: يكى از آنِ برترين مردم و ديگرى متعلّق به بدترين ايشان, و اين خود مايه عبرت است!
نه آن پليد را از قرب اين پاك سودى رسد و نه اين وجود پاك را از همجوارى آن ناپاك, زيانى.

چرا كه هركس در گرو عمل خويش است. پس تو هر يك از نيك و بد را خواهى برگزين, يا واگذار.(1)

/ 73