بيان استدلال بر نجاست اهل كتاب - طهارت و نجاست اهل کتاب و مشرکان در فقه اسلامی نسخه متنی

بيان استدلال بر نجاست اهل كتاب

اسـتـدلال قـائلان بـه نجاست اهل كتاب آن است كه با توجه به اين كه اهل كتاب به شهادت آيات مـتـعدد قرآن , همگى مشرك اند, زيرا يهود ((عزير)), و مسيحيان ,حضرت عيسى (ع ) را پسر خدا
دانـسـتـه , بـه تـثـلـيث معتقدند و مجوس نيز قائل به ثنويت اند, و از طرفى اين آيه حكم نجاست
مشركان را با صريح ترين عبارت اعلام كرده است , بنابراين , عموم اهل كتاب محكوم به نجاست اند.

نقد و بررسى
قبل از طرح هر دليل بايد متذكر شد كه استدلال فوق , نظر همه فقهاى قائل به نجاست اهل كتاب
نـيـسـت , بلكه بسيارى از آنان براى اثبات نجاست اهل كتاب يانجاست مشركان به دلايل متعددى
تـمـسـك كـرده انـد و بـه موجب اشكالاتى كه درنحوه دلالت آيه فوق وجود دارد, به طور كلى از
اسـتـدلال بـه آن دورى جسته اند.

حتى برخى از آن ها صريحا به دلالت نداشتن آيه بر نجاست اهل
كتاب معترف اند,بزرگان ذيل از جمله آن افرادند:

1 - آية اللّه حاج آقا رضا فقيه همدانى در كتاب ((الطهارة )),((407))

2 - آية اللّه سيد احمد خوانسارى در((جامع المدارك )),((408))

3 - آية اللّه خوئى در كتاب ((تنقيح )) و ((كتاب دروس )),((409))

4 - موسوى عاملى در((مدارك الاحكام )),((410))

5 - نراقى در ((مستندالشيعه )),((411))

6 - محمدتقى آملى در ((شرح بر عروة الوثقى )),((412))

7 - علامه طباطبايى در ((الميزان )),((413))

8 - قرشى در ((قاموس قرآن )).((414))

شناخت محورهاى اختلاف استنباط
آن چه عامل اختلاف نظر فقها در فهم معناى اين آيه شده است , ابهام در اين دوكلمه است :

1 - ((الـمـشـركـون )), آيا اين واژه شامل همه غير مسلمانان حتى اهل كتاب هم مى شود؟ يا آن كه
اختصاص به مشركان قريش كه همان بت پرستان حاكم برمسجد الحرام بودند, دارد؟

2 - ((نـجـس )), آيـا ايـن كـلمه در زمان نزول قرآن به معناى نجاست مصطلح در فقه امروز بوده
است ؟ يا آن كه در آن زمان به مفهوم عام لغوى (كثافت ياپليدى ) بوده و به مرور زمان در كتب فقهى
اين كلمه داراى معناى خاص شده و اكنون به نجاست اصطلاحى اختصاص يافته است ؟
درستى استدلال بر نجاست اهل كتاب , با اين آيه بر سه پايه استوار است , كه اگرهر سه ثابت شود,
اسـتـدلال مزبور صحيح خواهد بود و اگر هرسه پايه يا يكى ازآن ها ناتمام و باطل باشد, استدلال
ناتمام و باطل خواهد بود.

آن سه ركن عبارت اند از:

1 - عموم افراد اهل كتاب مشرك اند,

2 - مـراد از كلمه مشرك در اين آيه معناى عام آن است كه شامل همه اهل كتاب و غير بت پرستان
قريش نيز مى شود,

3 - معناى كلمه ((نجس )) همان نجاست اصطلاحى فقهى امروز است .

برخى از اشكالات
گـر چه سه مطلب فوق ممكن است , مشهور و مورد پذيرش بسيارى قرار گرفته باشد, اما اگر با
نـگـاه پـژوهـش گـرانه به كتب لغت عرب و هم چنين اصطلاحات خاص فرهنگ قرآن و احاديث
بـنـگـريـم , خواهيم ديد كه واقعيت فرهنگ قرآن بر خلاف ادعاهاى سه گانه است و هيچ كدام از
اركان سه گانه يادشده , تمام نيست .

امـا مـوضـوع مشرك بودن عموم اهل كتاب در فصل دوم به صورت مبسوط ومستوفى مورد بحث
قرار گرفت و بى پايگى و ناتمام بودن آن ثابت شد.

بنابراين نمى توان همه اهل كتاب را مشمول واژه
(مشركين ) در آن آيه شريفه دانست و حكم نجاست مذكور در آيه را درباره آنان جارى كرد.

آرى ممكن است گروه هايى يا افرادى از اهل كتاب مبتلا به عقايد يا اعمال شرك آميز شده باشند كه
بـتوان آن ها را ((مشرك )) ناميد, ولى در اين صورت بايد ديدآيا مقصود از ((مشركين )) در اين آيه
شـريـفـه هـر كـس است كه به نحوى مشرك ناميده شود يا مقصود مشركان خاص مورد نظر مثل
بت پرستان آن زمان بوده اند كه تعميم حكم آنان به ديگر مشركين نيازمند دليل خاص باشد.

بـه هـر حـال تـشريح و تبيين اين دو موضوع , بحث مبسوط و مشروحى را مى طلبد.

بر اين اساس
اشكال هاى وارد بر استدلال مزبور در سه قسمت عرضه مى گردد:

1 - كـلمه مشرك در اين آيه , مختص بت پرستان است وشامل ديگر فرقه هاى مشرك از اهل كتاب
نمى شود.

2 - مراد از نجس در آيه شريفه , پليدى روحى و عقيدتى است , نه نجاست اصطلاحى در فقه .