بررسی نظریه های نجات و مبانی مهدویت جلد 1

چيست و كتاب و سنّت پيامبر را احيا خواهد كرد» .(1) پيروزى حضرت مهدى در طى نبردهايى خونين به دست خواهد آمد و بى كم و كاست يك انقلاب بزرگ براى برپايى حكومتى جهانى با هدف برقرارى كامل حقّ و عدل و قسط خواهد بود; حكومتى كه جز دين خالص برجاى نمى گذارد.(2) امّا آيا باور شيعى به موعود، هم چون مواردى كه پيش از اين بررسى كرديم، ريشه اى در اسطوره هاى قومى اعراب دارد؟ و آيا مهدى هم شكل دين مدار شده ى يك يل افسانه اى است كه در پايان جهان، ظهور خواهد كرد؟ پاسخ آرى به اين پرسش، با چالشى مهمّ مواجه خواهد بود و آن اين كه در پيشينه و باورهاى كهن مردم عرب، هرگز چنان اسطوره اى كه بن مايه ى موعود آخرالزمان قرار گيرد، وجود ندارد.

نقل است، عرب اساساً معاد و رستاخيز را باور نداشت تا جويا و چشم به راه موعود باشد و اين از آن جا پيداست كه بيشتر بحث آنان با پيامبر اسلام بر سر همين موضوع بود كه بس باورنكردنى اش مى يافتند. اين نكته بويژه در مورد عرب باديه نشين صادق است كه به تعبيرى «اساساً دينى نداشت و اگر داشت آن را در روح و قلب او تأثيرى نبود».(3) او تنها به غنيمت و آزادى مى انديشد و فقط از اجل و تقدير بيم داشت. عرب حتّى احتمال حشر و رستاخيز را با بردن استخوان پاره اى به نزد پيامبر اسلام به سخره مى گرفت و مرگ را آخر همه چيز مى شمرد.(4) از چنين بسترى، درآمدنِ انديشه ى موعود در هر شكلش، البته ناممكن بوده است.

پس انديشه و باور به موعود شيعى از چه چيزى نشأت گرفته است؟ كه انديشه ى موعود شيعى خاستگاهى كاملاً متفاوت و يگانه اى در ميان تمام اديان دارد و

1- المجلسى، [العلامة] محمد باقر، بحارالانوار، ج 13، ص ص 649 و 883 (چاپ سنگى).

2- همان، ص ص 79، 59، 105، 61، 578 ، 480 و 596.

3- زرين كوب، عبدالحسين، تاريخ ايران بعد از اسلام، اميركبير، تهران، ص 216.

4- همان.