ترجمه الغدیر جلد 15

امينى گويد: نخستين پرسشى كه از بازگو گران اين گزارش ها بايد كرد اين است كه خواست ايشان از بسيار شدن مردم كه انگيزه اى شد براى دوبار سر دادن بانگ مسلمانى، آيا بسيار شدن ايشان در پايگاه جانشينى پيامبر- مدينه درخشان- است يا بسيار شدن ايشان در سراسر جهان؟ اگر دومى باشد كه هزار بار هم بانگ مسلمانى در مى دادند سودى براى ايشان نداشت زيرا نه بانگ آوا دهنده مدينه به ديگر شهرها و كشورها مى رسيد و نه بر مردمان آن جاها بايسته بود كه به بانگى كه از اين جا برمى خيزد گوش دهند و نماز خود را با آن هماهنگ كنند.

بسيار شدن مردم در خود مدينه نيز اگر بگيريم كه انگيزه درستى براى افزودن به برنامه آواز در دادن باشد تازه آن چه را درست مى نمايد افزودن به آواز دهندگان است كه در هر گوشه شهر و همه در يك هنگام به كار برخيزند. نه اين كه پس از بانگ نماز در دادن كه بايد پس از آواى مسلمانى و- كار پيش از نماز- باشد يك بار ديگر از نو بانگ مسلمانى در دهند زيرا آئين نامه پيامبر، آشكارا با اين شيوه ناسازگار است و كارخليفه هم- به گونه اى كه تركمانى در شرح سنن كبراى بيهقى
429/1 ما را آگاه مى سازد- افزودن به برنامه بانگ مسلمانى دادن پس از بانگ نماز بوده است نه افزودن به آواز دهندگان و ياران پيامبر نيز از همين روى وى را نكوهش كردند و كار او را نوآورى ناروا شمردند وگر نه چند تا بودن آواز دهندگان، تنها در روزگار عثمان نبوده است زيرا در روزگار برانگيخته خدا "ص" نيز، هم بلال بانگ مسلمانى برمى داشت و هم پسر ام مكتوم و عثمان نيز- به گونه اى كه در روشنگرى آبى بر صحيح مسلم 136/2 آمده- به هنگام بسيار شدن مردم چهارتن را براى اين نيازمندى برگرفت و هيچ كس را هم نيافته ام كه چند تا بودن آواز دهندگان را ناروا بشمارد كه تازه دستورهائى هم بر اين برنامه باركرده اند چنانكه گاهى اين پرسش را پيش مى كشند كه- آيا چنان چه گفته شده- با چند تا بودن آواز دهنده، آواى بايسته يا شايسته هم چند تا مى شود يا نه؟ و هنگامى كه آواز دهنده نخستين كارش به انجام رسيد آيا پيشنماز مى تواند در خواندن نماز درنگ كند تا آن ديگرى هم كارش يابد؟ يا مى تواند بيرون شود و آن ديگرى نيز آواى خود را نيمه كاره ببرد؟ و آيا چند آواز دهنده اى كه هستند مى توانند يكى پس از ديگرى آواز بردارند؟ يا همه شان بايد در آغاز هنگام نماز آواز بردارند؟ و شافعى در كتاب الام 72/1 مى نويسد: اگر پرستشگاهى بزرگ چند آواز دهنده آماده داشته باشد جاى گفتگو نيست كه هر يك از آنان مى توانند- بر فراز يكى از گلدسته هاى آن- آواز بردارندتا همه شنوندگان- در يك هنگام- آواز مسلمانى را بشنوند. آن گاه نماى گزارش درستى كه گذشت، مى رساندكه عثمان به برنامه بانگ مسلمانى دادن افزود به اين گونه كه دستور دادپس از بانگ مسلمانى و بانگ نماز در دادن، يك بار ديگر بانگ مسلمانى در دهند نه اين كه پيش تر از اين ها بانگ مسلمانى در دهند و اين را، هم از گزارش طبرانى كه بيايد مى توان دريافت و هم از آن چه برخى از روشنگران گزارش به كوتاهى باز نموده و گفته اند كه سومين آوا، سومين است از ديدگاه آئين و كيش، زيرا پيش روى پيشنماز و بر بانگ نماز به