لطفا منتظر باشید ...
برداشت حنبليان
ابن حزم در المحلى 236/3 مى نويسد: در هر ركعت از هر نمازى، خواندن حمدواجب است، چه به تنهائى نماز بگزاريم و چه پسنماز باشيم و چه پيشنماز و در اين باره جدائى اى ميان نمازهاى واجب و مستحب و ميان مردان وزنان نيست. سپس پاره اى از پشتوانه هاى اين دستور را ياد مى كند.و باز در ص 243 كار عمر و آن چه را مانند آن به على بسته اند- و او برتر از اين ها است- ياد كرده و گويد: در برابر برانگيخته خدا "ص" سخن هيچ كس را دست آويز نتوان گرفت.
و در ص 250 مى نويسد: هر كس كلمه استعاذه يا چيزى از سوره حمد را فراموش كند و هنگامى كه به ركوع رود يادش بيايد- هرگاه باشد- بايد برگردد و آن چه را از يادش رفته بود برزبان آرد و سرانجام نيز سجده سهو به جاى آرد خواه پيشنماز باشد خواه به تنهائى نماز بگزارد، اگر هم پسنماز باشد آن چه را تا هنگام به ياد آوردن فراموش كرده نديده مى گيرد و چون پيشنماز نماز را به برد او برمى خيزد و آن چه را فراموش كرده بود به جا مى آرد و سپس سجده سهو مى گزارد و پشتوانه اين برداشت را در هنگام گفتگو از كسى كه كار لازمى را در نماز خود فراموش كند ياد كرديم و ديديم كه او بايد آن چه را به جا نياورده به همان گونه كه دستور داده شده به جاى آرد و آن چه را به جا آورده به همان گونه كه دستور داده شده از سر بگيرد. و باز گويد:
هر كس سوره حمد را از برنداشته باشد و هر چه از قرآن كه بتواند- اگر بداند- بخواند- كه اندازه اى براى آن نيست- از وى پذيرفته است و بايد بكوشد كه سوره حمد را بياموزد و اگر پاره اى از آن را بداند و پاره اى رانداند بايد آن چه را مى داند بخواند و از وى پذيرفته است و بايد بكوشد كه بازمانده را بياموزد و اگر چيزى از قرآن از برندارد به همان گونه كه مى ايستد و به همان گونه كه به نيكوئى مى تواند خدا را با زبان خود ياد كند و ركوع و سجود كند تا نمازش را به برد و از وى پذيرفته است و بايد بكوشد تا سوره حمد را بياموزد.
و شوكانى در نيل الاوطار 233/2 مى نويسد: كسانى كه مى گويند بايد در همه ركعتهاسوره حمد را خواند همداستان نيستند كه اگر كسى خواندن آن را فراموش كرد آيا نمازش درست است يا نه. شافعيان و احمد پسر حنبل بر آن
