لطفا منتظر باشید ...
فتواى خليفه درباره اين كه دو برادر مانع از رسيدن ثلث ميراث به مادر مى شوند
طبرى در تفسير خود 188/4 از راه شعبه از ابن عباس آورده است كه وى بر عثمان در آمد و گفت: چرا دو برادر، سهم الارث مادر را به شش يك تقليل مى دهند با آن كه در قرآن آمده است: " اگر "ميت" برادرانى داشته باشد " دو برادر در زبان قومت و گفتار قومت برادران شمرده نمى شوند عثمان گفت آيا من مى توانم قانونى را بشكنم كه پيش از من بوده و مردم بر طبق آن ارث برده اند ودر ميان شهرها جريان يافته است ؟
و در عبارت حاكم و بيهقى: من نمى توانم قانونى را كه پيش از من بوده و در شهرهاجريان يافته و مردم بر طبق آن ارث برده اند رد كنم.
اين گزارش را حاكم در مستدرك 335/4 ياد كرده و آن را صحيح شمرده و نيز بيهقى در السنن الكبرى 227/6 و ابن حزم در المحلى 258/9 و رازى در تفسيرخود 163/3 و ابن كثير در تفسير خود 459/1 و سيوطى در الدر المنثور 126/2و آلوسى در روح المعانى 225/4 آن را آورده اند.
امينى گويد: جوابى كه خليفه به ابن عباس داده حاكى از بى اطلاعى او از زبان خودش- عربى- است و اگر دانشى در اين زمينه داشت پاسخ مى داد " اطلاق جمع بر دوتن نيز صحيح است و در كلام عرب به صورتى عام به كار رفته " نه اين كه ناتوانى خود رااز تغيير آن چه همه مردم "و حتى نعوذ بالله پيامبر" به غلط آن را فهميده اند پيش بكشد و البته اين پاسخ او شگفت تر از پاسخ پيشاهنگانش نبود كه در روزگار خود معنى اب را كه از اصل و ريشه عربى است و تازه تفسيرآن- بلافاصله بعد از ياد شدنش- در خود قرآن آمده درنيافتند زيرا در زبان توده تازيان، بر دو برادر، كلمه برادران اطلاق مى كردند و از همين لحاظ هم نه ميان صحابه كه خود عرب اصيل بودند و نه ميان شاگردانشان كه در تكلم به زبان عربى فصيح جاى ايشان نشستند و نه ميان فقيهان مذاهب اسلام، هيچ اختلافى در اين فتوى نبود كه وجود دو برادر براى ميت، سهم الارث مادر او را از "يك سوم به يك ششم" تقليل مى دهد و هيچ مستندى هم براى اين حكم نداشتند مگر همين آيه شريف. و اين فتوى را نيز تنهابه اين خاطر مى دادند كه اطلاق كلمه برادران را بر دو برادر جائز مى شمردند خواه اين كه اطلاق مزبور را در يك حداقل مى پذيرفتند خواه دامنه آن را وسعت داده و آن را به صورتى عام مورداستعمال قرار مى دادند.
طبرى در تفسير خود 187/4 مى نويسد: گروه ياران پيامبر و شاگردان
ايشان و كسانى از علماء اسلام كه پس از آنان در هر زمان آمدند، گويند: اين كه خدا فرموده اگر "ميت" برادرانى داشته باشد يك ششم تركه اش به مادر مى رسد مقصود او دو برادر يابيشتر است و اگر- بجاى آن ها- دو يا بيشتر خواهران باشند نيز حكم همين است چنان كه اگر يك برادر و يك خواهرهم باشد حكم همين است: و گروهى از كسانى كه اين اطلاق را درست مى دانندچنين دليل آورده اند كه اين را امت از بيان خداوند به زبان پيامبر گفته و امت پيامبر او در ضمن خبرى مستفيض آن را، آورده اند كه ورود آن راه هربهانه اى را مى بندد و هر ترديدى را از دل خلق مى زدايد "سپس وى حديث ابن عباس را- كه گذشت- آورده و مى نويسد:" راى درست به نظر من آن است كه مقصود از فراز " اگر براى او برادرانى باشد " آن است كه ميت دو برادر به بالا داشته باشد و اين همان رايى است كه اصحاب رسول خدا داشته اند و با قول ابن عباس نمى سازد زيرا صحت راى ايشان و اين كه سخن ايشان در اين باره از روى دليل بوده، و اين كه قول ابن عباس را در اين باره انكار كرده اند، همه اين ها راامت اسلام هر طبقه اى از طبقه پيشين خود گرفته و نقل كرده اند.
