ترجمه الغدیر جلد 15

و با نگرش به ارجى كه در گزارش ها به خواندن سوره حمد در همه نمازها داده شده، و نيز با پذيرفتن نماى اين گزارش: " جز با خواندن سوره حمد، نماز درست نيست " كسانى كه از بزرگان سنيان بر آن رفته اند كه خواندن آن بر پسنماز نيز همه جا- يا در نمازهائى كه بايد آن را بلند خواند-بايسته است. ترمذى در صحيح 42/1 مى نويسد: خداوندان دانش در اين باره كه آيا پسنماز هم بايد حمد و سوره رابخواند يا نه، همداستان نيستند. پس بيشتر خداوندان دانش از ياران پيامبر "ص" و پيروان پس از ايشان بر آن رفته اند كه پشت سر پيشنماز هم بايد حمد و سوره را خواند و مالك و پسر مبارك و شافعى و احمد واسحاق نيز بر اين رفته اند و آورده اند كه عبدالله پسر مبارك گفت هم من هنگامى كه پسنماز باشم حمد و سوره را مى خوانم و هم مردم- به جز گروهى از كوفيان- و بر آنم كه هر كس آن را نخواند نمازش درست است. و گروهى از خداوندان دانش،
بر كسانى كه سوره حمد را نخوانند- هر چند پسنماز باشند- سخت گرفته و گفته اند جز با خواندن سوره حمد نماز درست نيست خواه تنها نماز بخوانى خواه پسنماز باشى.

و با همه اين ها، از زبان عباده پسر صامت نيز آورده اند كه پيامبر گفت: مى بينم كه شما پشت سر پيشنمازتان نماز را مى خوانيد، چنين نكنيد مگر در خواندن سوره حمد باشد. زيرا هر كس آن را نخواند نمازش درست نيست

و به گزارش بوداود:چون من نماز را بلند خواندم شما چيزى از قرآن را نخوانيد مگر سوره حمد را.

و به گزارش نسائى و ابن ماجه: چون من نماز را بلند خواندم هيچ يك از شما آن را نخوانيد مگر سوره حمد را.

و به گزارش حاكم: چون پيشنماز مى خواند شما نخوانيد مگر سوره حمد را زيرا هر كس آن را نخواند نماز نكرده است.

و به گزارش طبرانى: هر كس پشت سر پيشنماز نماز مى گزارد بايد سوره حمد را بخواند

و از زبان انس پسر مالك آورده اند كه پيامبر گفت: آيا در نمازتان پشت سر پيشنماز و هنگامى كه او مى خواند شما نيز قرآن مى خوانيد؟ چنين نكنيد و هر يك از شما آهسته ودر پيش خود سوره حمد را بخوانيد.

و از زبان بوقلابه- بى زنجيره اى پيوسته- آورده اند كه پيامبر گفت: آيا هنگامى كه من مى خوانم شما نيز پشت سر من مى خوانيد؟ چنين نكنيد و هر يك از شما در پيش خود و آهسته سوره حمد را بخوانيد

ابن حزم در المحلى 239/3 مى نويسد: ياران ما برداشت هاى گونه گون
دارند گروهى گفته اند پسنماز بايستى در همه ركعت ها سوره حمد را بخواند خواه پيشنماز آن را بلند بخواند خواه آهسته. و گروهى گفته اند: اين كار تنها در هنگامى برگردن او بايسته است كه پيشنماز آن را آهسته بخواند و اگرپيشنماز آن را بلند خواند او نبايد بخواند و در اين كه پيشنماز يا كسى كه به تنهائى نماز مى خواند بايد در همه ركعت ها سوره حمد را بخوانند همه همداستان اند.

و بيهقى گزارش هائى درست آورده است كه مى رساند خواندن سوره حمد از گردن كسانى كه پشت سر پيشنمازند برداشته شده است خواه او آن را بلند بخواند و خواه آهسته، و سپس سخن كسانى را ياد مى كند كه گويند هميشه بايستى آن را پشت سر پيشنماز خواند، سپس مى گويد: بر بنياد آئين نامه پيامبر، اين درست ترين برداشت ها است و نزديك ترين آن ها به استوار كارى. برگرديد به السنن الكبرى 159/2 تا 166.

اين جا سخن در پيرامون زمينه نخست از دو زمينه اى كه دو خليفه در نماز، آئين نامه ارجمند پيامبر را پايمال نمودندبه مى رسد و از لابلاى آن، هم دستور زمينه دوم دانسته مى شود و هم اين كه توده همداستان اند كه بازيافت آن چه جايش گذشت- دوبار خواندن حمد در يك ركعت به جاى ركعت ديگر- در آئين نامه پيامبر نيامده است و برداشت عمر و عثمان بر بنيادى استوارنيست، نه شايسته به كار بستن است و نه سزاوار پشتگرمى و نه هيچكس از بازگوگران دستورها آن را شيوه گردانيده است.

و درستى براى پيروى سزاوارتر است.