انگيزه هاى چاپلوسى - اخلاق و تربیت های اسلامی نسخه متنی

انگيزه هاى چاپلوسى

تـمـلّق گـويـى مـنـحـصـر در افراد يا قشر و طبقه خاصّى نيست و با انگيزه هاى گوناگون ازسـوى عـمـوم
طـبـقـات ، بـه مـنـصـه ظـهـور مـى رسـد و مـمـكـن اسـت عـالم بـراىجـاهـل ، اسـتـاد بـراى شـاگرد،
فرمانده براى فرمان بر، ثروتمند براى مستمند، قوى براىضـعـيف چاپلوسى كند و بر عكس . چرا كه هر كس
براساس انگيزه اى متملّق مى شود و انگيزه هانيز نوعاً در بيشتر افراد يافت مى شود و برخى از آنها
بدين شرح است :

1 ـ رياست طلبى

جـاذبـه ظـاهـرى پـسـت و مـقـام ، سبب آلوده شدن به رذايل متعدد ديگرى چون چاپلوسى مى شود؛افـراد
ريـاسـت طـلب مـجـبـورنـد بـراى رسـيـدن بـه جـاه و مـقـام يـا حفظ پستى كه دارند، تملّقفرادستان و
فرودستان خود را بگويند؛ آنان با اين كار زشت خود، از مافوق تقاضاى مساعدتمـى كـنـنـد تا آن ها را بر
پستشان ابقا نمايد يا به مقام برترى برساند و از زيردستان نيزتقاضاى همراهى مى كنند. حضرت امام
خمينى (س ) پيرامون اين انگيزه ، سخنان شيوايى دارد:

انـسـان كـه طـالب رضـا و خشنودى مردم است و توجه به جلب نظر و قلوب مردم دارد، براى آناسـت كـه
آنـهـا را مـؤ ثـر در امـورى مـى دانـد كـه مـورد طـمـع اوسـت . مـثـلاً كـسـانـى كـهپـول پـرسـت و
مـال دوسـت هـسـتـنـد، خـاضـع پيش ارباب ثروت هستند و از آنها تملّق گويند وفروتنى از آنها نمايند و
كسانى كه طالب رياست و احترامات صوريه هستند، از مريدان ، تملّقها گويند و فروتنى ها نمايند، قلوب
آنها را با هر ترتيبى هست جلب كنند و همين طور اين چرخبـه طـريـق (دور و تـسـلسـل ) مـى چـرخـد؛
زيردستان از ارباب رياسات و طالبان رياست اززيردستان فرومايه تملّق گويند جز آنها كه در طرفين قضيه
به رياضات نفسانيه ، تربيتخود كنند و طالب رضاى حق اند و دنيا و زخارف آن ، آنها را نلرزانده ، در
رياست ، طالب رضاىحق باشند و در مرئوسيت ، حق جو و حق خواه باشند.(142)

2 ـ كم ايمانى

انسان هايى كه از انديشه ، ايمان و اعتقاد سالم و كاملى برخوردارند، هيچ گاه به رذيله تملّقگويى
آلوده نمى گردند؛ زيرا به خوبى مى دانند كه همه نعمت ها و خوبى ها به دست قدرتلايزال الهى است ؛ به هر
كس هر چه بخواهد مى دهد و از هر كس هر چه را بخواهد مى گيرد؛
(قـُلِ اللّ هـُمَّ م الِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِى الْمُلْكَ مَنْ تَش اءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ
مِمَّنْ تَش اءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَش اءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ اِنَّكَ عَلى
كُلِّ شَىْءٍ قَدي رٌ) (143)

بگو: خدايا فرمانروايى از آنِ تو است ؛ به هر كس بخواهى عطا مى كنى و از هر كس ‍ بخواهىپـس مـى گـيـرى
، هـر كـس را اراده كـنـى عـزت مى بخشى و هر كس را بخواهى خوار مى سازى ،خوبى به دست توست و تو بر هر
چيزى قادرى .

از سـوى ديـگـر مـؤ مـن ، بـه دنـيـا بـا ديده حقارت مى نگرد و همه مقامات دنيوى را بى ارزش ونـابـود
شـدنـى مـى دانـد كـه هـرگـز قـابـل تـمـلّق و ثـناگويى نمى باشد، از اين رو براىدستيابى به پست و
مقام ، دست به چاپلوسى نمى زند.

3 ـ نادانى

انـسـان آگاه و خردمند، پيش از هر اقدامى ، در فرجامش مى انديشد و تناسب كار، سرمايه و سودرا مى
سنجد، سپس تصميم مى گيرد. در تملق و چاپلوسى ، آنچه سرمايه مى شود، عمر آدمى وحـيـثـيـت و آبـروى
اوسـت و آنـچـه بـه دست مى آيد، محبوبيت كاذب و ظاهرى است كه در پى خوشرقصى و جلف بازى نمايان مى گردد
و چنين دست آوردى هرگز با آن سرمايه سازگار نيست .امير مؤ منان (ع ) در سخن نغزى مى فرمايد:

(بَذْلُ م اءِ الْوَجْهِ فِى الطَّلَبِ اَعْظَمُ مِنْ قَدْرِ الْح اجَةِ...) (144)

هزينه كردن آبرو در برابر (درخواست ) همواره از مقدار نياز بزرگ تر است .

و هـيـچ دستاوردى با آبروى ريخته شده برابرى نمى كند، لذا تنها انسان هاى نادان و كم خرددست به چنين
سودايى مى زنند.

در تاريخ آمده است كه : عبداللّه بن عمر، از بيعت با امير مؤ منان على (ع ) امتناع ورزيد ولى بهمـحـض
ايـنكه عبدالملك مروان به خلافت رسيد و حجاج بن يوسف را به استاندارى منصوب كرد،عـبـدالله شـبـانـه
نـزد حـجـاج آمد تا به واسطه او با عبدالملك بيعت كند، حجاج كه از آمدن بىموقع و چاپلوسانه عبدالله ،
دلگير شده بود و گويا به بستر خواب رفته بود، اجازه ندادكـه عـبدالله با او مصافحه كند، بلكه پاى خود
را از زير لحاف بيرون آورد و گفت : با پاىمن بيعت كن و برو!(145)

4 ـ خود كم بينى

كسانى كه به رذيله چاپلوسى آلوده اند، از شخصيت و ارزش خود بى اطلاع اند؛ چرا كه وقتىانسان قدر خود

را شناخت و به ارزش انسانى خود پى بُرد، مى كوشد تا آن را به هيچ بهايىنـفروشد، ولو به فقر و حبس و
تنزلِ مقام ظاهرى دنيا مبتلا شود. انسان خليفه خدا بر روى زميناست و مسجود فرشتگان ؛ همه عالم براى
او خلق شده و گردش زمين و آسمان به خاطر وجود باارزش او است . انسان مى تواند با دورى از دنيا و با روى
آوردن به آستان حضرت حق ، دوبارهمورد تعظيم و تكريم همه موجودات قرار گيرد. از اين رو وقتى انسان خود
را شناخت و به ارزشخـود پـى بـرد، و بـدانـد كـه مـرغ بـاغ مـلكـوت است ـ هيچ گاه ـ و به ويژه براى
امور مادى ودنـيـايـى ـ تـن بـه ذلّت و حقارت و خفّت نمى دهد و زبان به مدح و ستايش بى جا براى
همنوعخود نمى گشايد!