پيش گيرى و درمان
آنـچه بيان شد در بيان زشتى ، ناهنجارى و زبان بازى چاپلوسى كافى است و همين مقدار نيزبـايـد مـؤمـنـان طـالب پـاكـى را وادار كـند كه به فكر پيش گيرى و احياناً درمان اين بيمارىروحـى باشند و
اجازه ندهند كه دل هاى پاكشان پذيراى اين ويروس اخلاقى گردد و اوصاف واعـمـال نـيـكشان را بدان
آلوده سازد. براى پيش گيرى و درمان ، امور زير از سوى بزرگان ،توصيه شده است :بدانيم كه تملّق گويى و تملّق شنوى ، از اخلاق مؤ منان و رادمردان نيست .بـه يـاد داشته باشيم كه چاپلوسان دشمنان ما هستند و هر گاه منافعشان اقتضا كند نه تنها ازما ستايش
نمى كنند، بلكه بدگويى خواهند كرد به فرموده امام على (ع ):كـسى كه [در حضورت ] عيب تو را بپوشاند [و چاپلوسى كند ولى ] پشت سر از تو عيب جويىكند، دشمن توست از او
بپرهيز!(150)
ستايش سرايان نه يار تو اَند
نكوهش كنان دوستدار تو اَند
نكوهش كنان دوستدار تو اَند
نكوهش كنان دوستدار تو اَند
ديـگـران را نـزد مـا آورده ، عـيـب و نـقـص ما را نيز نزد ديگران بازگو مى كند. به گفتهسعدى :
هر كه عيب دگران نزد تو آورد و شمرد
بى گمان عيب تو نزد دگران خواهد برد
بى گمان عيب تو نزد دگران خواهد برد
بى گمان عيب تو نزد دگران خواهد برد
غيبت و عيب جويى
زنـدگـى اجـتـمـاعى براساس صفا، صداقت ، اطمينان ، خوبى و خوش بينى پى ريزى شده تاانسان ها با آرامشو امنيت ، برخوردارى از حقوق ، بهره ورى از امكانات و برقرارى روابط حسنه، بـه زنـدگـى خـويـش ادامه
دهند و راه تكامل را بپويند. براى دوام و بقاى چنين بسترى ، رعايتقوانين و مقررات ، آداب و رسوم و
روابط اخلاقى ، ضرورى است .در بـعـد اخـلاق اجـتـمـاعـى ، رعـايـت اخـلاق نـيـكـو و پـرهـيـز ازرذايـل مـطرح است كه دسته اوّل
به صفا و صميميت و معنويت جامعه مى انجامد و دسته دوم ، آفاتزندگى جمعى است كه سبب آسيب رسانى جدّى به
كيان جامعه بشرى و استحاله آن مى شود.در مـيـان رذايـل اخـلاق اجتماعى ، غيبت و عيب جويى از زشتى و شناعت فراوانى برخوردار است
كهنـظـامـيـان ارجـمـند حتماً بايد مراقب صفات نيكوى خود باشند تا به چنين آفاتى آلوده
نگردند.بـهـترين رهنمودها را در اين مورد، آيات و روايات ا سلامى ارائه داده اند كه بحث را با آنها
پىمـى گيريم . نخست معناى اين دو واژه و ارتباط آنها با يكديگر را بيان مى كنيم ، سپس هر يك ازآنها را
به طور جداگانه شرح مى دهيم .