توبه
(تـوبـه ) بـه مـعـنـاى بازگشتن از حالات و اعمال فاسد گذشته خود است . توبه انسان يكنـوع قـيـامدرونـى عـليـه خـويـش اسـت كـه در ايـن قـيـام مـقدّس ، قواى فرشته سيرت با قواىشـيـطـانـى
مـبـارزه مـى كـنـنـد، روح و ضـمير انسان از گناه و معصيت ، متلاطم مى شوند و ندامت وپـشـيـمـانـى
بـه قـلب او روى مـى آورد، سـرانـجـام دسـتـخـوش اندوه و حسرت شده و در پيشگاهپروردگار متعال لب به
عذرخواهى و استغفار مى گشايد. مسير زندگى خود را تغيير مى دهد واز گناهان دست برمى دارد و بر جبرانِ
كوتاهى ها تصميم مى گيرد.امير مؤ منان (ع ) توبه را چنين معنى مى كند:(اَلتَّوْبـَةُ نـَدَمٌ بـِالْقـَلْبِ وَ اسـْتـِغـْف ارٌ بـِاللِّس انِ وَ تـَرْكٌ بـِالْجـَو
ارِحِ وَ اِضـْم ارُ اَنْ لايَعُودَ) (165)
تـوبـه (عـبـارت از) پـشـيـمـانى قلبى ، آمرزش خواهى زبانى ، ترك (عملى ) گناه با اندام وتصميم بر عدم
بازگشت (به گناه ) است .تـوبـه گـناهان را مى شويد و دل ها را از زنگار پاك مى كند و زمينه عبوديّت و بندگى انسانرا فراهم مى
آورد:(اَلتَّوْبَةُ تُطَهِّرُ الْقُلُوبَ وَ تَغْسِلُ الذُّنُوبَ) (166)
توبه دلها را پاك مى كند و گناهان را مى شويد.از اين رو اولين مرحله از مراحل سير به سوى خدا و رسيدن به مقام قرب الهى ، ناميده شده است.
ضرورت توبه
توبه يك وظيفه واجب است و قرآن كريم هفت مرتبه با جمله (توبوا) همه مردم را به آن فرمانداده است ، ازجمله :(وَ تُوبُوا اِلَى اللّ هِ جَمي عاً اءَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) (167)
اى مؤ منان ، همگى به درگاه خدا توبه كنيد، اميد كه رستگار شويد!(ي ا اَيُّهَا الَّذي نَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّ هِ تَوْبَةً نَصُوحاً...) (168)
اى كسانى كه ايمان آورده ايد، به سوى خدا توبه كنيد، توبه خالص .از طـرفـى تـاءخـيـر انـداخـتـن و امـروز و فـردا كـردن در تـوبه ، بازگشت از گناه و معصيت رامشكل
تر مى كند تا جايى كه نَفْس با گناه اُنس گرفته ، برگشت را غير ممكن مى سازد.ايـام جوانى بهترين فرصت براى تغيير مسير از زشتى ها و پليدى ها به سوى پاكى هاست .پيامبر اكرم (ص ) مى
فرمايد:(اَلتَّوْبَةُ حَسَنَةٌ، ل كِنَّهُ فِى الشَّب ابِ اَحْسَنُ) (169)
توبه از گناه ، هميشه پسنديده است . ولى در جوانى بهتر و پسنديده تر است .امام خمينى (س ) در اين زمينه نصيحتى پدرانه دارد:... بـهـارِ تـوبـه ، ايام جوانى است كه بار گناهان كمتر و كدورت قلبى و ظلمت باطنى ناقصتـر و شـرايـط
تـوبه سهل تر و آسان تر است ... گيرم كه انسان بتواند در ايّام پيرى قيامبـه ايـن امـر كـنـد، از كـجـا
بـه پـيـرى بـرسـد و اجـل مـوعـود او را در سـنّ جـوانـى و درحـال اشـتـغـال بـه نـافـرمـانـى
نـربـايـد و بـه او مـهـلت دهـد؟ كـمـيـاب بـودن پـيـران ،دليـل اسـت كـه مـرگ بـه جوانان نزديك تر
است . در يك شهر پنجاه هزار نفرى پنجاه نفر پيرهشتاد ساله ، انسان نمى بيند.پـس اى عـزيـز! از مـكـايـد شيطان بترس و در حذر باش و با خداى خود مكر و حيله مكن كه پنجاهسـال يـا
بـيـشـتـر شهوت رانى مى كنم و دم مرگ با كلمه استغفار جبران گذشته مى كنم . اينهاخـيـال خـام اسـت ...پـس ... هر چه زودتر دامن به كمر بزن و عزم را محكم و اراده را قوى كن و ازگـنـاهـان تا در سنّ جوانى
هستى يا در حيات دنيايى مى باشى ، توبه كن و مگذار فرصت خداداد از دستت برود و به تسويلات شيطانى و
مكايد نفس امّاره اعتنا مكن .(170)
نشانه هاى تائب واقعى
بـر اسـاس روايـات اسـلامى ، از علائم توبه كار واقعى اين است كه وقتى توبه كرد، علاوهبـر تـصـمـيمقاطع بر ترك معصيت ، حقوق تضييع شده ـ اعم از حق اللّه و حق النّاس ـ را جبرانكـنـد و واقـعـاً
مـسـيـر زنـدگـى خـود را بـراى رسـيـدن به سعادت و خوشبختى تغيير دهد و ظلمتحاصل از گناهان را در
پرتو اطاعت و بندگى بزدايد.توبه كار واقعى كسى است كه هر گاه توبه كند:1 ـ طلبكاران و ستم كشيدگان را از خود راضى سازد.2 ـ به عبادتش بيفزايد.3 ـ لباس (و قيافه ظاهرى ) خود را تغيير دهد.(171)4 ـ دوستان (فاسد) خود را عوض كند.5 ـ نشست و برخاست ها (دعوتها و پذيراييها) را تغيير دهد.6 ـ رفـتـار خـود را در مـسـائل خـانـوادگى و زناشويى و تربيت فرزندان تغيير دهد و اخلاق ورفتار
اسلامى داشته باشد و در مسائل جنسى از راه انحرافى كه رفته بازگردد.7 ـ در اخـلاق و نـيـت خـود تـغـيـير و تحوّل داده و در حالات روحى ، فكرى ، قلبى و
برخوردهاىاجـتـمـاعـى خـود تـجديد نظر نمايد و انگيزه ها و هدف هاى مادى خود را به قصد قربت و
اخلاصتبديل كند.8 ـ روحـش بـاز و رويـش گـشـاده بـاشـد و تـنگ نظرى هاى قبلى را نداشته باشد و از كمك بهديگران دريغ
نورزد.9 ـ از آرزوهاى دور و دراز خويش دست بردارد و زبانش را از بدى ، تهمت ، دروغ ، غيبت ، سوگندنابجا،
گواهى دادن ناروا، ناسزا، شايعه سازى ، ياوه گويى و... بازدارد.10 ـ در مـسائل اقتصادى و صرف هزينه هاى مالى ، از تشريفات زندگى شخصى خود بكاهد وآن را در راه رفاه
ديگران و به ويژه محرومان و گرسنگان صرف نمايد.هرگاه توبه كننده چنين شد، توبه حقيقى كرده است .