توحید نسخه متنی

علتي دارد ، آن علت هم علتي دارد . بعد مي گويند كه : " پس فرق خداپرست موحد و عالم غير خداپرست امروزي در اين شد كه اولي افعال را به صيغه معلوم و با ذكر فاعل بيان مي كند ، مي گويد خدا چنين كرده ، و دومي به صيغه مجهول حرف مي زند ، مي گويد چنين شده است " . نه ، غير خداپرست هم مي گويد چنين كرده است ، منتها علتش را يك امر عادي مي داند . بعد مي گويند : " اشكالي كه دانشمندان غير خداپرست دارند اين است كه مي گويند چگونه كسي را كه نمي شناسيم و نمي توانيم توصيف كنيم قبول نماييم ( 1 ) ؟ بعلاوه ، وقتي به خدا قائل شديم بايد پي آن برويم كه او از كجا آمده و چگونه درست شده است ( 2 ) ؟ پس چون مسأله حل نمي شود و نقطه مجهول يك مرحله عقب مي رود ، بهتر است پاي خود را از وجود محسوسات طبيعت فراتر نگذاريم و از وجود و عدم خدا فعلا صحبت نكنيم . در جواب آقايان بايد گفت : اولا هيچ پيغمبري و بنابراين خود خدا نخواسته ما خدا را كماهو بشناسيم ( 3 ) ، بلكه سهل است ، منع هم كرده اند ( 4 ) . و آنچه را ما بتوانيم وصف يا درك كنيم ناچار از نوع خودمان است ،پس خدا نيست . بنابراين توقع چنين معرفتي را فعلا داشته باشيم ( 5 ) . ثانيا وقتي عقب و جلو رفتن مجهول تفاوت نمي كند ( 6 ) ، چرا برخلاف عادت و معمولي كه در همه چيز و همه جا داشته ، براي هر فعلي فاعلي و براي هر نظمي ناظمي را سراغ مي دهيم ، در مورد فاعل كل و ناظم اصلي اين قدر لجاج به خرج دهيم و تكبر و تجاوز نماييم ؟ وقتي به قانون احترام مي گزاريم ، چرا به قانونگذار بي اعتنا باشيم ؟ " . اول در واقع تسليم مي شود كه اين يك مجهولي است و به هر حال جواب ندارد . بعد [ مي گويد ] ما چرا از عادت معمول خارج بشويم ؟ ماكه براي هر فعلي فاعل قائل

1. اشكال مي كنند كه خوب ، خدا يعني چه ؟ خدا را كه ما نمي توانيم بشناسيم .

2. خوب ، اگر بگوييم خدا ، مي گوييم خدا چطور درست شده ؟ .

3. اين كه شناختن كماهو نيست . اگر كسي گفت : آقا شما كه مي گوييد اينها را خدا به وجود آورده ، خدا را كي به وجود آورده ؟ بگوييم ، نه ديگر لازم نيست اين را بفهميم .