نمونه هايي از هدايتهاي مرموز در حيوانات
در آن جلسه عرض كرديم كه انواع هدايتها هست : هدايتي كه در جمادات هست ، در نباتات هست ، در حيوانات و در انسان هست . راجع به هدايتهاي مرموزي كه در حيوانات است كه ما مكرر گوشزد كرده ايم كتابها نوشته اند ،احتياجي نيست كه ديگر ما بخواهيم بحث كنيم كه يكي از عجايب عالم آن چيزهايي است كه مي گويند در حيوانات وجود دارد و اسم آنها را " غريزه " مي گذارند ، [ يعني ] راهيابي هايي كه حيوان دارد و با هيچ اصلي هم قابل توجيه نيست .حيوانات هر مقدار ضعيفتر باشند مخصوصا حشرات غرائز قويتري دارند ، و مي گويند انسان چون داراي عقل و شعور و زندگي اجتماعي است ، اينها آمده جانشين غرائز شده ، يعني نوعي هدايت ديگر دارد كه جانشين آن هدايت قبلي شده است .هدايت حيوان متناسب با همان مرحله از وجود اوست و هدايت انسان كه هدايت عقل و علم و زندگي اجتماعي و تعاوني است ، مطابق مرحله انسانيت انسان است . البته انسان هم از هدايت غريزه بي بهره نيست مخصوصا در حشرات غرائز بسيار حيرت آوري وجود دارد ، از زنبور عسل و مورچه و عنكبوت ( عنكبوت آبي و عنكبوت خاكي ) و موريانه و . . . اينها را چون در قرآن اسمشان برده شده نام مي بريم . قرآن مي فرمايد : " و اوحي ربك الي النحل " (1) . راجع به اين ، امروز فرضيه هايي وجود دارد ولي فرضيه هايي كه تأييد نشده است ،بلكه رد شده است . بعضي احتمال داده اند كه زنبور عسل ، اين كار خودش را كه مي داند [ چگونه ] انجام بدهد ، شايد از راه تعليم و تعلم انجام مي دهد ولي ما هنوز كشف نكرده ايم ، يعني زنبور عسل هاي چندين هزار سال پيش ، از روي تجربه كار خودشان را ياد گرفته اندو يك نوع تفهيم و تفاهم ميان آنها و نسلهاي آينده شان هست كه ما نمي دانيم ، بعد به اينها تعليم مي كنند و ياد مي دهند . اين فرضيه در زمينه وجود غرائز در انواعي از حيوانات كه نسل گذشته و نسل آينده يكديگر را نمي بينند رد شده است . خيلي از حيوانات هستند كه مقارن يا قبل از1. نحل / 68 .