مخاطبين
از آن جا كه يكى از وجوه اصلى اسلام، جهانى بودن آن مى باشد و مخاطب آيه هاى قرآن هم «انسان» (به طور عام) هم «مؤمنين و مسلمين» و هم «غيرمسلمين»(به طور خاص) مى باشند، در گفتگوى تمدن ها پيام هر گروهى از مسلمين در مرحله ى اول متوجه ساير ملت هاى مسلمان و در مرحله ى دوم متوجه ملت هاى غيرمسلمان مى باشد. مخاطبان پيام هاى مربوط به ظهور منجى را مى توان به دوگروه عمده تقسيم كرد:دسته ى اول ملل، فرق و آحاد مسلمين و دسته ى دوم ملل غيرمسلمان هستند. ويژگى هاى منجى و جامعه ى آرمانى بعنوان تفكر اسلامى و بيان نحوه ى نگرش اسلام به جامعه ى بشر و ارتباط انسان ها با يكديگر، با محيط و با جهان ضرورت دارد. اين معرفى مى تواند بعنوان يكى از مهم ترين زمينه هاى گفتگوى تمدن ها مطرح باشد.
گفتگوى داخلى ملت ها و مذاهب
در بحث گفتگوى داخلى مسلمين مباحث قابل طرح عبارت است از اهداف و ثمراتى كه در اثر توجه به منجى و مهدويت بر ارتباطات مسلمين تأثير مى گذارد. اين مباحث در قالب معرفى هويت واحد و وحدت مسلمين در مقابل غير مسلمين براى امت اسلامى تجلى خواهد نمود. تمدن اسلامى متشكل از بسيارى از ملل و فرق با سنن گوناگون اجتماعى و خرده فرهنگ هاى بومى مى باشد كه با وجود وحدتشان در زمينه هاى زيادى اختلاف ها و تفاوت هايى با يكديگر دارند. برخى از اين تفاوت ها اجتناب ناپذير و بدون اشكال مى باشد و برخى نيز ممكن است بتوانند به وحدت امت اسلامى خدشه وارد كنند. مى توان از دسته ى اول تفاوت ها مانند:زبان هاى متفاوت، وضع معيشتى، رسوم محلى گوناگون، لباس متفاوت و ... كه اجتناب ناپذير مى باشد بعنوان تفسير محلى و بومى اصول و ارزش ها نام برد. دسته ى ديگر تمايزات به تفاوت برداشت ها از اصول و تعاليم اسلامى مربوط مى شود كه اين مباحث بايد در حوزه ى عالمان و فقيهان مورد بحث و مذاكره قرارگيرد و تا زمانى كه نتيجه ى مفيدى براى امت اسلامى دربرنداشته باشد، عمومى نشود. هم چنين بايد مراقبت كرد تامعارضين نتوانند از گسترش اين اختلافات در جهت تفرق و جدايى امت اسلامى بهره بردارى نمايند.