جايگاه حج، در بيان ديگر امامان معصوم(ع) - جام معرفت نسخه متنی

جايگاه حج، در بيان ديگر امامان معصوم(ع)

1- امام باقر(سلام الله عليه) فرمود: اسلام بر پنج پايه بنيان نهاده شده است: نماز، روزه، زكات، حج و ولايت: «بنى الإسلام علي خمسة أشياء: علي الصلاة والزّكاة والحج والصوم والولاية». آنگاه فضايل هر يك را ذكر كرده، درباره حج به آيه (ولله علي النّاس حجّ البيت…)[1] استشهاد كرده، مي فرمايد: رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: يك حجِّ پذيرفته شده، برتر از بيست نماز مستحبّي است: «لحجّة مقبولة خيْر من عشرين صلاة نافلة»[2]؛ با اينكه نماز، ستون دين و معراج مؤمن است و اقامه چنين نمازِ مقبولي آسان نيست.

2- امام باقر(عليه السلام) درباره جامعيّت و سابقه كهنِ حج، فرمود: آدم هزار بار پياده به سوي كعبه آمد كه هفتصد بار آن براي گزاردن حج و سيصد بار آن براي گزاردن عُمره بود: «أتي آدم هذا البيْت ألف آتيةٍ علي قدميه، منها سبعمأة حجّة وثلاثمأة عُمْرة»[3]. اين نكته را از روايات ديگري نيز مي توان استفاده كرد كه در آنها آمده است: امام زمان(عليه السلام) هر سال در حج حاضر مي شود و مردم را مي بيند و مي شناسد و مردم نيز او را مي بينند، امّا نمي شناسند: «والله إن صاحب هذا الأمر يحضر الموْسم كلّ سنةٍ فيري الناس ويعْرِفهم ويروْنه ولا يعْرفونه»[4].

3- همچنين روايتي كه زراره از امام صادق(عليه السلام) نقل كرده است به جامعيت حج اشاره دارد؛ زرارة بن أعين به امام صادق(عليه السلام) عرض كرد: من چهل سال است درباره حج، از شما مي پرسم و شما فتوا مي دهيد؟! آن حضرت در پاسخ فرمودند: حج گزاردن دو هزار سال قبل از آفرينش آدم هم مطرح بود و تو مي خواهي مسائل آن در ظرف چهل سال به پايان برسد؟!: «يا زرارة! بيتٌ حجّ إليه قبل آدم بألفى عام تريد أن تفتي مسائله فى أربعين عاماً»[5].

4- امام صادق(عليه السلام) در مورد علّت وجوب حج بر بندگان، فرمود: خداوند در حج اجتماع مردم را از شرق و غرب قرار داد تا يكديگر را بشناسند… و به آثار رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) و اخبار او پي برند تا يادآوري شود و به دست فراموشي سپرده نشود: «فجعل فيه الاجتماع من الشرْق والغرب ليتعارَفُوا… ولتعرف آثار رسول الله(صلي الله عليه و آله و سلم) وتعرف أخباره ويذكر ولا ينسي»[6].

5- امام صادق(عليه السلام) در پاسخ شخصي كه از مردم نقل كرد: كسي كه حج واجب خود را به جا آورده، اگر در سالهاي بعد به جاي حج، صدقه و صله دهد براي او بهتر است، فرمود: دروغ گفتند، اگر مردم چنين كنند اين خانه تعطيل مي شود، حال آنكه خداي سبحان كعبه را براي قيام و قوام مردم قرار داد: «كذبوا. لو فعل هذا النّاس لعطّل هذا البيت. إنَّ الله عزّ وجلّ جعل هذا البيت قياماً للنّاس»[7].

6- امام صادق(سلام‌الله‌عليه) در روايت ديگري فرمود: خداوند، كعبه را براي دين و گذران زندگي دنيايي مردم قرار داد: «جعلها الله لدينهم ومعائشهم»[8]. چنانكه در حديثي ديگر فرمود: مادامي كه كعبه پابرجاست دين خدا پاينده و استوار مي ماند: «لا يزال الدّين قائماً ما قامت الكعبة»[9]. در اين مورد، اصلْ قوام و قيام دين است و حجي كه در آن براي دينْ قيام نيست ثمري ندارد. از اين رو پيامبر گرامي(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: زماني خواهد آمد كه حج پادشاهان تفريح، و حج توانگران سوداگري، و حج تهيدستان گدايي است: «يأتى علي الناس زمانٌ يكون فيه حجّ الملوك نزْهة وحجّ الأغنياء تجارة وحجّ المساكين مسألة»[10].

7- امام علي بن موسي الرضا(عليه السلام) درباره آثار و بركات حج فرمود: مردم به گزاردن حج فرمان يافتند تا به مهماني خداي عزّ وجلّ وارد شوند و از او طلب افزوني كنند و از گناهاني كه بدان آلوده شده اند خارج شوند، تا در حالي كه از گناهان گذشته توبه كرده اند آغازگر آينده باشند: «إنما امروا بالحج لعلة الوفادة إلي الله عزّ وجلّ وطلب الزيادة والخروج من كل ما اقترف العبد، تائباً مما مضي مستأنفاً لما يستقبل...». تا آنكه فرمود: و نيازمنديهاي ساكنان اطراف كعبه در جاهايي كه امكان اجتماع براي ايشان وجود دارد، تأمين گردد. افزون بر اين ثمرات، در آنجا تفقّه صورت مي پذيرد و اخبار ائمّه(عليهم السلام) به هر منطقه و ناحيه اي مي رسد، چنانكه خداي سبحان فرمود: (فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهوا في الدّين وَلِيُنذِروا قَوْمَهُم إذا رَجَعوا إلَيْهِم لَعَلَّهُمْ يَحْذَرون)[11] و نيز فرمود: (لِيَشهَدُوا مَنافِع لَهُمْ)[12].

مأخذ: صهباي حج، ص 65.

[1] ـ سوره آل عمران، آيه 97.

[2] ـ كافي، ج 2، ص 19 ـ 18.

[3] ـ وسائل الشيعه، ج 8، ص 94.

[4] ـ همان، ص 96.

[5] ـ وسائل الشيعه، ج 8، ص 7. بحثهايي كه درباره تعبير «دوهزارسال قبل» قابل طرح است و نيز مباحثي كه راجع به نسلهاي پيشين بشر است از حوزه اين نوشتار بيرون است؛ فقط به «چهل سال پرسش و پاسخ»، كه در اين روايت آمده است اشاره مي‏شود. حضرت امام صادق(عليه‏السلام) در سال83هجري به‏دنيا آمد و در سال 114 به امامت رسيد و در سال148 رحلت فرمود و عمر مبارك آن حضرت 65 سال بود و دوران پرافتخار امامت آن حضرت 34 سال. بنابراين، منظور زراره از «چهل سال» يا اعم از دوران امامت و قبل از آن است؛ زيرا وجود مبارك آن حضرت قبل از امامت هم عالم به احكام دين بوده و تحت زعامت حضرت امام باقر(عليه‏السلام) آگاه به مسائل بوده است ويا خصوص دوران 34 ساله امامت آن حضرت بوده و تعبير به چهل سال براي متعارف‏بودن آن است كه عرفاً كسر دهه‏ها را محسوب ندانسته و رقم تقريبي آن را ذكر مي‏كنند.

[6] ـ همان، ص 9.

[7] ـ وسائل الشيعه، ج 8، ص 14.

[8] ـ همان، ص 41.

[9] ـ همان، ص 14.

[10] ـ همان، ج 11، ص 60.

[11] ـ سوره توبه، آيه 122.

[12] ـ وسائل الشيعه، ج 8، ص 8 ـ 7 «سوره حج، آيه 28».