اَدب حضور در محضر پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله وسلم) - جام معرفت نسخه متنی

اَدب حضور در محضر پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله وسلم)

خداي سبحان پس از آنكه شرط ورود به محضر رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) را اذن و دعوت آن حضرت بيان كرده: (يا أيّها الّذين امنوا لا تدخلوا بيوت النّبي إلاّ أن يؤذن لكم… إذا دعيتم فادخلوا…)[1]، از آنجا كه مجلس آن حضرت، مجلس علم و حكمت است، نه محفل بزم و اُنس، تشرّف يافتگان به محضر نوراني پيامبر گرامي (صلي الله عليه و آله و سلم) را از اعمال، سخنان، افكار و خاطراتي كه آن حضرت را مي رنجاند نهي فرموده است: (… ولا مستأنسين لحديث إنّ ذلكم كان يؤذي النّبي)[2]. توضيح بيشتر درباره اين آيه در فصل بعد خواهد آمد. قرآن كريم در آيات ديگري نيز، مؤمنان را امر به مراعات ادب حضور پيامبر گرامي (صلي الله عليه و آله و سلم) كرده، مي فرمايد: اي كساني كه ايمان آورده ايد! در پيشگاه رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم)، صدايتان را از صداي آن حضرت بلندتر نكنيد: (يا أيّها الّذين امنوا لا ترفعوا أصواتكم فوق صوت النّبي)[3]. از آنجا كه زندگي ومرگ پيامبر يكسان است، اكنون نيز كساني كه به حرم آن حضرت مشرف مي شوند، بايد ادب حضور رسول گرامي (صلي الله عليه و آله و سلم) را مراعات كنند. اصولا انسان وزين با صداي بلند سخن نمي گويد، مگر ضرورتي آن را ايجاب كند. خداوند در پايان اين آيه تهديد مي كند كه اگر ادب محضر رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) را مراعات نكنيد، ممكن است اعمالتان حبط و باطل شود: (ولا تجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض أن تحبط أعمالكم وأنتم لا تشعرون)[4]؛ چنانكه مراعات ادب مذكور، نشاني از تقواي دل بوده و غفران و پاداش الهي را به دنبال دارد: (إنّ الّذين يغضّون أصواتهم عند رسول الله أولئك الّذين امتحن الله قلوبهم للتقوي لهم مغفرة وأجر عظيم)[5]. امتحان تقواي دل و پيروز شدن در اين آزمون، از پر افتخارترين كمالهاي انساني است. آنگاه در ادامه مي فرمايد: كساني كه ادب حضور پيامبر را، كه شعار رسمي اسلام است، محترم نمي شمارند و از راه دور و با صداي بلند با پيامبر سخن مي گويند، از خِرَد برخوردار نيستند. بهتر آن بود كه اينان انتظار مي كشيدند تا تو (رسول گرامي (صلي الله عليه و آله و سلم)) از منزل بيرون آيي آنگاه از نزديك مطالب خود را بيان كنند: (إنّ الّذين ينادونك من وراء الحجرات أكثرهم لا يعقلون * ولو أنّهم صبروا حتي تخرج إليهم لكان خيراً لهم والله غفور رحيم)[6]. بر اساس آيات مذكور و نيز برخي آيات ديگر، مانند: (إنّا أرسلناك شاهداً ومبشراً ونذيراً * لتؤمنوا بالله ورسوله وتعزروه وتوقّروه)[7]، تجليل از پيامبر گرامي (صلي الله عليه و آله و سلم) به عنوان يك شعار اسلامي، هميشه ـ در زمان حيات آن حضرت و پس از آن ـ زنده است؛ زيرا مقام رسالت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) همواره زنده است. از اين رو نقل شده كه روزي منصور دوانيقي در مسجد النّبي با مالك (رئيس فرقه مالكيه اهل سنّت) به مناظره پرداخت. در اثناي گفتگو مالك به وي گفت: خداي سبحان مسلمانان را به آداب الهي مؤدّب كرد و فرمود: صدايتان را از صداي پيامبر بلندتر نكنيد و كساني را كه در حضور وي به آرامي سخن مي گفتند، ستود و آنان كه آن حضرت را با صداي بلند و از پشت حجره صدا مي زدند، مذمت كرده است[8] و روشن است همان گونه كه احترام پيامبر در حال حياتش لازم است، در حال ممات نيز واجب است[9]. البته بعضي از علماي اهل سنّت، مانند مالك و ابو حنيفه، به بركت شاگردي اهل‌بيت (عليهم السلام) و معاشرت با آنان، توفيق آشنايي با معارف عميق بعضي از آيات بهره آنها شد كه داستان مذكور از اين قبيل است[10]. نكته شايان ذكر اينكه، آنچه درباره حرمت پيشگاه و بارگاه رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) بيان شد، درباره جانشينان معصوم و ذريه طيبه آن حضرت (سلام الله عليهم أجمعين) نيز صادق است. گرچه حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) را كرامتي ويژه است.

مأخذ: صهباي حج، ص 503.

[1] ـ سوره احزاب، آيه 53.

[2] ـ سوره احزاب، آيه 53.

[3] ـ سوره حجرات، آيه 2.

[4] ـ سوره حجرات، آيه 2.

[5] ـ سوره حجرات، آيه 3.

[6] ـ سوره حجرات، آيات 5 ـ 4.

[7] ـ سوره فتح، آيات 9 ـ 8.

[8] ـ سوره حجرات، آيات 4 ـ 2.

[9] ـ بحار، ج 17، ص 32.

[10] ـ شرح نهج البلاغه ابن‏أبي‏الحديد، ج 1، ص2017.