تهذيب نفس در حج - جام معرفت نسخه متنی

تهذيب نفس در حج

حج، همانند ديگر عبادتها، آداب، سنن و فرايضي دارد كه براي تحصيل صفات ثبوتيّه و پرهيز از صفات سلبيّه است. انسان از آن جهت كه خليفه حقّ و مظهر جمال و جلال اوست، داراي صفات ثبوتي و سلبي است. از اين رو موظّف است كه به «تخليه» و «تحليه» بپردازد؛ بدين صورت كه ابتدا خود را از رذايل اخلاقي خالي كند و سپس به فضايل اخلاقي مزين سازد و جلوه جمال و جلال حق شود. حج بهترين فرصت براي تأمين اين هدف است؛ زيرا حج براي تهذيب نفس است. محرمات حج براي تطهير قوايي است كه احياناً گرفتار عصيان و تباهي مي شود؛ چنانكه آيه شريفه (فلا رفث ولا فسوق ولا جدال في الحج)[1] به سه مورد از محرمات حج كه هر يك در تطهير يكي از آن قواي نفساني نقش دارد اشاره مي كند؛ يعني (لا رَفَث) به پاك كردن قوه شهويه مربوط است و (لا فسوق) به تطهير قوه غضب بر مي گردد و (لا جدال) ناظر به تهذيب قواي فكري است، و با طهارت اين قواي سه گانه همه كارهاي انساني پاك مي‌شود؛ زيرا هر كاري كه از انسان صادر مي‌شود با تحليل دقيق به يكي از سه قوه بر مي گردد و تفصيل آن بر عهده علم اخلاق است. نكته ديگر درباره آشنايي با اسرار عبادات اينكه، زائر بيت‌الله به هر ميزان كه به اسرار حج آگاه باشد، حج او خالصانه و خلوص او مشروحتر است؛ زيرا خلوص كه معيار بهره مندي از ثواب و شأني از شئون عقل عملي است، مسبوق به معرفت است و معرفت از شئون عقل نظري است. شخصِ سالك بايد ابتدا مراحل عبادي را بفهمد، تا برابر فهم و معرفتش، اقدام خالصانه داشته باشد. پس بدون آشنايي به اسرار اعمال، پيمودن مراحل كامل اخلاص، ميسّر نيست.

مأخذ: صهباي حج، ص 328.

[1] ـ سوره بقره، آيه 197.