چگونگي شكل‌گيري مقام ابراهيم - جام معرفت نسخه متنی

چگونگي شكل‌گيري مقام ابراهيم

درباره شكل گيري مقام ابراهيم چند وجه محتمل است؛

1- هنگام ساختن كعبه، حضرت ابراهيم روي آن مي ايستاده كه اثر پا بر روي آن مانده است؛ يعني سنگ، نظير جسمي نرم، اثرپذير شد[1].

2- وقتي كه حضرت براي بار دوم به مكه برگشت و همسر اسماعيل (سلام الله عليه) گفت: پياده شويد تا من سر شما را شستشو دهم. حضرت هنگام پياده شدن، پا روي سنگ گذاشت و در آن سنگ اثر كرد[2].

3- هنگام امتثال فرمان (وأذّن في النّاس بالحجّ)[3]، بالاي آن سنگ رفته، اعلان كرد كه مردم به طرف كعبه آمده حج به جا آورند، در اين حال اثر پا در سنگ پديد آمد[4]. آنچه مسلم است اصل پا گذاشتن آن حضرت و ماندن اثر پا در آن سنگ است، اما اين كه آيا در همه حالات مزبور، يا در يكي از آن حالات بوده و نيز اين كه كداميك از اين سه مقطع بوده را بايد روايات خاصه مشخص كند. مشابه اين ويژگي، درباره حضرت داود (سلام الله عليه) نيز آمده كه خداوند آهن سرد و سخت را در دستان او نرم كرد: (ولقد اتينا داوُود منّا فضلا يا جبال أوِّبي معه والطّيرَ وألنّا له الحديد)[5] نكته شايان توجه اينكه، در مسئله زره سازي سخن از تعليم است: (وعلّمناه صنعة لَبوس لكم)[6]؛ زيرا صنعت زره سازي همچون ساير علوم و حِرَف، قابل انتقال به ديگران است، بر خلاف نرم كردن آهن سرد و سخت به وسيله دست. در اين جا سخن از آموزش تأسيس كارخانه ذوب آهن كه علم است نه معجزه نيست، از اين رو نفرمود: «وعلّمناه إلانة الحديد» بلكه فرمود: آهن سرد، در دست داود (عليه السلام) مانند موم، نرم بود. مطلب مزبور درباره مقام ابراهيم نيز صادق است، با اين تفاوت كه در اينجا سخن از «وألنّا له الحجر» است؛ يعني سنگ سخت، به اعجاز الهي چنان نرم شد كه پاهاي مبارك حضرت ابراهيم (عليه السلام) در آن فرو رفت آن گونه كه اثر آن به جا ماند. همچنين مقام ابراهيم محافظ پاي مبارك آن حضرت بود همان گونه كه آهن بدن داود (سلام الله عليه) را محافظت مي كرد. با توجه به مطالب مزبور، سستي سخن برخي مفسران كه آيات بيّنات را بر امور عادي تطبيق كرده اند روشن مي شود. وي مي گويد: منظور از مقام ابراهيم، عبادتگاه حضرت ابراهيم (عليه‌السلام) است، كه زائران كعبه نيز بايد در آن نماز بگزارند: (واتّخِذوا من مقام إبراهيم مصلّيً)‌[7]، نه سنگي كه حضرت روي آن قدم گذاشته و اثر آن مانده باشد و اگر چنين باشد، احتمالا پيش از اين كه به صورت سنگ درآيد، مادّه گِل مانندي بوده كه اثر پاهاي حضرت خليل بر روي آن مانده است. آن گِل به تدريج چسبندگي پيدا كرده، سخت شده و به صورت فعلي نمايان گشته است[8].

مأخذ: صهباي حج، ص 278.

[1] ـ روضة المتقين، ج 4، ص 114.

[2] ـ مجمع‏البيان، ج 2 ـ 1، ص 384.

[3] ـ سوره حج، آيه 27.

[4] ـ بحار، ج 12، ص 18.

[5] ـ سوره سبأ، آيه 10.

[6] ـ سوره انبياء، آيه 80.

[7] ـ سوره بقره، آيه 125.

[8] ـ المنار، ج 1، ص 462 ـ 461 و ج 4، ص 13.