قبله، بُعد تغييرناپذير كعبه - جام معرفت نسخه متنی

قبله، بُعد تغييرناپذير كعبه

آنچه مسلمانان در زندگي و مرگ خود در رويكرد به قبله با آن ارتباط مستقيم ديني دارند كعبه است. از اين رو به ما آموخته اند بگوييم: «الكعبة قبلتى»[1]. ارتباط مسلمانان در زندگي و مرگ با كعبه چنان است كه رو به كعبه بودن گاه واجب است، مانند حال نماز و هنگام ذَبْح، و گاه مستحب؛ در برخي حالات نيز، رو يا پشت به كعبه بودن حرام يا مكروه است. در اين باره، نكاتي در خور توجه است:

1- استقبالْ غير از قبله است؛ چنانكه مراد از رو كردن به قبله يا برگرداندن وجه از آن، مقاديم بدن است، نه خصوصِ صورت.

2- استقبال به كعبه براي ساكنان مناطق دور دست، شعاع وسيعي دارد و ملاك آن صدق عرفي است، نه صدق رياضي. بنابراين، منظور از استقبال آن نيست كه نمازگزار به گونه اي بايستد كه با ترسيم خطي فرضي به عين كعبه متصل شود. در نظر عرف، استقبال به مسجد الحرام در بيرون از حرم، استقبال حقيقي است، نه مجازي، گرچه به لحاظ محاسبات هندسي چنين نباشد. اين سخن كه «كعبه، قبله حاضران در مسجد الحرام، و مسجد الحرام قبله ساكنان مكه، و مكه، قبله حاضران در حرم، و حرم، كه محدوده آن فراتر از شهر مكه است، قبله ساكنان مناطق بيرون از حرم است»، مبناي صحيحي ندارد. اين مطلب نزد اهل تحقيق، مسلّم است كه قبله، خصوص كعبه است، نه مسجد الحرام و مكه و حرم.

3- بعضي از بزرگان اين نكته ظريف را نيز يادآور شده اند كه: خود كعبه قبله نيست. استاد ما آية الله العظمي محقّق داماد (قدّس سرّه) مكرر مي فرمود: خود كعبه قبله نيست. بنابراين، اگر كعبه به وسيله سيل و مانند آن ويران شد چنين نيست كه قبله اي وجود نداشته باشد بلكه آن فضا و بُعد خاص غير قابل تغيير و تبديل كه از اعماق زمين تا اوجِ آسمان امتداد دارد قبله است[2]؛ و اين بيت در جاي قبله قرار گرفته است؛ از اين رو درباره كساني كه در اعماق زمين و يـا در ارتفـاعات كوه رو به جهت كعبه نماز مي خوانند استقبال به قبله صادق است.

مأخذ: صهباي حج، ص 254.

[1] ـ بحار، ج 6، ص 175 و 228 و 237.

[2] ـ سوره آل عمران، آيه 96.