خدمات متقابل اسلام و ایران نسخه متنی

پروفسور دخويه ، عربي دان بزرگ ، در مقاله اي كه در موضوع طبري و مورخين قديم عرب براي جلد 23 دائره المعارف بريتانيكا نوشت به طرز قابل ستايش نشان داد چگونه مسير علوم مختلفه مخصوصا تاريخ در جامعه اسلامي به مناسبت قرآن شريف پيشرفت كرد ؟ و چگونه اين علوم در اطراف هسته مركزي حكمت الهي تمركز يافت . علوم مربوط به زبان شناسي و لغت طبعا در درجه اول قرار داشت .

همين كه خارجيان براي قبول اسلام هجوم آوردند احتياج فوري به صرف و نحو و لغت عرب احساس شد . زيرا كلام الله مجيد به زبان عربي نازل شده بود . براي شرح معاني كلمات نادر و غريب كه در قرآن آمده بود لازم شد اشعار قديم ( عرب ) را به قدر امكان گرد آورند
. . . براي درك معاني اين اشعار ضرورت علم الانساب و اطلاع از ايام و اخبار عرب عموما محسوس گرديد . در تكميل احكام كه قرآن براي امور زندگاني نازل شده بود لازم شد از اصحاب و تابعين راجع به اقوال و افعال نبي در اوضاع و احوال مختلف سؤالاتي بشود و در نتيجه علم الحديث پديد آمد
. براي تشخيص اعتبار احاديث لازم بود به متن و اسناد حديث وقوف حاصل شود . . . براي تحقيق حقيقت اسناد ، علم به تواريخ و سير و اوصاف و احوال اين اشخاص ضرورت داشت و اين امر باز به طريق ديگري منجر به مطالعه شرح زندگاني مشاهير رجال و تقاويم و ترتيب وقايع و علم ازمنه و اعصار گرديد
. تاريخ عرب هم كافي نبود ، تواريخ همسايگان عرب علي الخصوص ايرانيان و يونانيان و حميريان وحبشيان و غيره تا حدي براي فهم معاني بسياري از اشارات مندرجه در قرآن و اشعار قديم مورد لزوم بود . علم جغرافي نيز به همان منظور و به جهات علمي ديگري كه با توسعه سريع امپراطوري اسلام ارتباط داشت واجب شمرده مي شد( 1 ) .

1. همان مدرك ، صفحه 391 - . 392