نفوذ آرام و تدريجي
هر چه روزگار ميگذشت بر علاقه و ارادت ايرانيان نسبت به اسلام و بر هجوم روز افزون آنان به اسلام و ترك كيشها و آيينهاي قبلي و آداب و رسوم پيشين افزوده مي شد . بهترين مثال ، ادبيات فارسي است . هر چه زمان گذشته است تأثير اسلام و قرآن و حديث در ادبيات فارسي بيشتر شده است نفوذ اسلام در آثار ادبا و شعرا و حتي حكماي قرون ششم و هفتم به بعد بيشتر و مشهودتر است تا شعرا و ادبا و حكماي قرون سوم و چهارم . اين حقيقت از مقايسه آثار رودكي و فردوسي با آثار مولوي و سعدي و نظامي و حافظ و جامي كاملا هويدا است . در مقدمه كتاب " احاديث مثنوي " ( 3 ) پس از آنكه مي گويد : " از قديمترين1. ديباچه اي بر رهبري صفحه . 272 2. ديباچه اي بر رهبري صفحه . 323 3. تاليف مرحوم بديع الزمان فروزانفر .