حديث و روايت - خدمات متقابل اسلام و ایران نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

خدمات متقابل اسلام و ایران - نسخه متنی

مرتضی مطهری

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

14 - فتح القدير ، اين تفسير تأليف محمدبن علي بن محمدبن عبدالله شوكاني يمني است . شوكاني در شهر صنعاي يمن بزرگ شد و در همانجا به مقام تدريس وافتا رسيد شوكاني كتابي دارد به نام " نيل الاوطار من اسرار منتقي الاخبار " بيشتر شهرت شوكاني به واسطه اين كتاب است
. شوكاني در سال 1250 در گذشته است . چهارده تفسيري كه نام برديم ظاهرا معروفترين و مشهورترين و رائجترين تفاسير اهل تسنن تا قرن سيزدهم است .

در قرن چهاردهم در ميان اهل تسنن نيز تفاسير مهمي در مصر و ساير بلاد اسلامي نگارش يافته كه ما از ذكر آنها خودداري كرديم . از چهارده مفسر نامبرده شش نفر چنانكه ديديم ايراني مي باشند . بعضي از تفاسيري كه ايرانيان نوشته اند در درجه اول قرار دارد
و غالب آنها قبل از قرن هفتم نوشته شده است . دو نفر از چهارده نفر ، يمني ، دو نفر از بلاد عثماني ، يك نفر اندلسي ( اسپانيايي ) يك نفر شامي يك نفر مصري ، و يك نفر عراقي است . چنانكه ملاحظه مي شود
در اين خدمت گرانبها به اسلام يعني قرائت و تفسير غلبه با ايرانيان است ايرانيان مسلمان از همه مسلمانان ديگر بيشتر شور و نشاط و ايمان و اخلاص نشان داده اند .

حديث و روايت

يكي از ميدانهاي خدمت ايرانيان به اسلام در صحنه علم و فرهنگ ، فن حديث است فن حديث يعني فن استماع و قرائت و ضبط و جمع و نقل سخنان رسول اكرم يا ائمه اطهار . فن حديث نيز مانند تفسير به دو شاخه شيعي و سني منقسم مي گردد
. محرك اصلي مسلمين به فراگيري و جمع و نقل اخبار و احاديث اولا نياز مسلمين به احاديث در امور ديني بود . ثانيا شخص رسول اكرم بنا بر روايت مسلم و قطعي شيعه و سني مكرر مردم را تشويق مي كرد كه آنچه از او مي شنوند ضبط
كنند و براي آيندگان نقل نمايند لهذا از صدر اسلام مسلمين علاقه شديدي به ضبط و نقل احاديث نبوي نشان مي دادند ، پس از انتشار اسلام و ورود ملل ديگر به جهان اسلام ، صحابه رسول خدا كه شرف محضر آن حضرت را دريافته بودند و از آن حضرت كم يا زياد سخنان و قضايايي به ياد داشتند ارج و اهميت فراوان يافتند .

علاقه مندان به احاديث نبوي براي استماع حديث از صحابه و يا تابعين ( كساني كه صحابه را درك كرده بودند ) از شهري به شهري و از منطقه اي به منطقه اي مي رفتند . بسا كه يك نفر براي تحقيق در صحت و سقم يك حديث و براي استماع از يك راوي معتبر ده ها فرسنگ راه طي مي كرد تا به محضر آن محدث راه مي يافت و حديث مورد نظر خود را از او مي شنيد .

جرجي زيدان مي گويد : همينكه مسلمين در صدد فهم معاني قرآن برآمدند ، طبعا به درك معاني گفته هاي حضرت رسول ( ص ) احتياج يافته تا با فهم معاني احاديث نبوي معاني قرآن را بهتر درك كنند . و البته احاديث نبوي از صحابه روايت مي شد
، چه كه آنان از پيغمبر اكرم آن را شنيده و حفظ كرده بودند و مسلمانان براي فهم احاديث به صحابه رجوع مي كردند ، ولي چون مسلمانان به كشور گشايي مشغول شدند ، صحابه پيغمبر كه از سران مهاجرين بودند در ممالك مختلف متفرق گشتند .

از آنروز هر كس كه مي خواست حديث يا احاديثي از پيغمبر اكرم بداند ناچار به دنبال صحابه به ممالك مختلف و نقاط مختلف مي رفت و چه بسا كه يك حديثي را فقط يكي از آن صحابه از حضرت رسول شنيده بود و ديگران آن را نمي دانستند
. پس كسي كه دنبال جمع آوري و فراگرفتن احاديث برمي آمد ناچار به مكه و مدينه و بصره و كوفه و مصر و ري و ساير شهرها مي رفت ، در هر نقطه اي علم و حديثي مي آموخت . اين همان است كه
مسلمانان آن را " رحله " در طلب علم مي نامند ( 1 ) . علاقه و شور مسلمانان به نقل و ضبط و استماع احاديث نبوي از زمان خود آن حضرت آغاز گشت ، و به حكم اينكه هر وقت تقاضاي يك كالا زياد شود كالاهاي تقلبي هم به بازار مي آيد گروهي از ضعيف الايمانان در زمان خود آن حضرت احاديثي از آن حضرت نقل و روايت كردند كه اساسي نداشت و خود آن وجود مبارك در صدد تكذيب برآمد .

در يك خطابه عمومي پيدايش كذابين و وضاعين را اعلام فرمود آنگاه براي اينكه معياري اصيل معرفي كند قرآن كريم را معيار صحت و سقم احاديث منقوله و منسوبه به خودش قرار داد . با اينكه اهتمام به استماع و ضبط و نقل احاديث هم در ميان عامه وجود داشت
و هم در ميان پيروان اهل البيت ، يك تفاوت اساسي در قرن اول هجري ميان عامه و ميان پيروان اهل البيت بود ، و آن اينكه عامه در مدت يك قرن به پيروي از دستور خليفه دوم و نظر برخي صحابه ديگر ، نوشتن و كتابت حديث را مكروه مي شمردند به عذر اينكه حديث با قرآن مشتبه نشود
و يا اهتمام به حديث جاي اهتمام به قرآن را نگيرد . ولي پيروان اهل البيت از همان صدر اول ، همچنانكه نسبت به استماع و ضبط و نقل احاديث اهتمام مي ورزيدند نسبت به كتابت آنها نيز اهتمام داشتند . عامه در اول قرن دوم متوجه اشتباه خود شدند
و اين سد كه وسيله خليفه دوم به وجود آمده بود ، در قرن دوم به دست عمربن عبدالعزيز خليفه اموي زاهد كه خود از طرف مادر از احفاد خليفه دوم بود شكسته شد . اين بود كه
و ابوسعيد خدري و جمعي ديگر مكروه مي شمردند ، اما علي بن ابي طالب عليه السلام و انس بن مالك و برخي ديگر برخلاف نظر مي دادند ، لهذا پيروان علي از صدر اسلام به نوشتن احاديث پرداختند برخلاف پيروان عمر . تا آنكه در قرن دوم اجتماع شد بر ضد نظر عمر ( 1 ) . اولين و دومين كتاب حديثي شيعه يكي كتابي است
به خط علي عليه السلام كه در نزد ائمه اطهار عليه السلام بوده و ائمه گاهي آنرا به ديگران ارائه مي داده اند و يا از آن نقل مي كرده اند كه در كتاب علي چنين آمده است ، ديگر كتابي است به نام مصحف فاطمه عليهاالسلام . از اين دو كتاب كه بگذريم ، اولين كتاب حديثي ، كتاب ابو رافع غلام آزاد شده رسول خدا است
كه در سنن و احكام و قضايا نوشته است . ابورافع يك غلام قبطي است كه رسول خدا او را آزاد كرد . او و دو فرزندش عبيدالله وعلي از شيعيان اميرالمؤمنين علي عليه السلام به شمار مي روند . نام عبيدالله بن ابي رافع به عنوان كاتب يا خزانه دار اميرالمؤمنين در زمان خلافت آن حضرت زياد در كتب ياد مي شود .

علماي شيعه مانند نجاشي درالفهرست او را اول مصنف شيعه دانسته اند ( 2 ) . بعد از ابورافع ، سلمان فارسي كتاب حديث كرده است . اثر سلمان فارسي درباره شرح و توضيح حديث جاثليق رومي بوده است
كه بعد از وفات رسول اكرم به مدينه براي تحقيق آمد ( 4 ) . پس از سلمان نام عده ديگر از قبيل ابوذر غفاري و اصبغ بن نباته و ديگران برده مي شود . سليم بن قيس از صحابه اميرالمؤمنين تاليفي دارد كه اخيرا به طبع رسيده است
( 3 ) .

1. تأسيس الشيعة ، صفحه . 284

2 - 3. تأسيس الشيعه ، صفحه . 280 4 قسمت هائي از اين حديث در كتاب توحيد صدوق به طور متفرق ذكر شده . رجوع شود به آن كتاب ، چاپ مكتبةالصدوق در سال 1387 صفحات 282 و 286 و . 316

/ 247