، حكمت را نزد ديگران امري " عاريت " تصور مي كردند ، به قول مولوي :
اي برادر بر تو حكمت عاريه است
همچو در نزد نخاسي جاريه است
همچو در نزد نخاسي جاريه است
همچو در نزد نخاسي جاريه است
. اين بود كه مسلمين تمام همت و سعيشان اين بود كه بر علوم و معارف جهان دست يابند . جرجي زيدان درباره علل و عوامل سرعت پيشرفت تمدن اسلامي مي گويد : يكي از عوامل مؤثر در سرعت پيشرفت تمدن اسلام و ترقي و تعالي علوم و ادبيات در نهضت عباسيان اين بود كه خلفا در راه ترجمه و نقل علوم از بذل هر چيز گران و ارزان دريغ نداشتند
، و بدون توجه به مليت و مذهب و نژاد ، دانشمندان و مترجمين را احترام مي گزاردند و همه نوع با آنان مساعدت مي كردند و از آنرو دانشمندان مسيحي ، يهودي ، زردشتي ، صابي ، سامري دربارگاه خلفا گرد مي آمدند و خلفا طوري با آنان به مهرباني رفتار مي كردند كه بايد طرز رفتار آنان براي فرمانروايان هر ملت و مذهبي سرمشق آزاديخواهي و عدالت گستري باشد( 1 ) .
1. همان مدرك ، صفحه . 247