بودند و بين سال 148 تا 191 در " كركوك " فعلي آثاري از وجود آنها هست ، اگر چه هنوز در ايران مذهب مسيح تشكيلات رسمي به خود نداده بود ولي مسيحيت توجه بسياري از ايرانيان خصوصا شخص ماني را به خود جلب كرد ( 1 ) . ايضا در همان كتاب تحت عنوان : " دين مسيح در ايران عهد ساساني " مي نويسد : در بيزانس امپراطور و دربار و تمام جامعه مسيحي بودند . در ايران گذشته از اينكه عملا قدرت در دست زردشتيان بود ، اصولا از ابتداي عهد ساساني دولت هم از دين زردشت كه دين رسمي بود حمايت مي كرد عدم تعصب درباره مسيحيان از ابتداي ظهور دين مسيح به وجود نيامده بود . در زمان شاپور دوم كه از نظر سياسي با كنستانتين دشمني داشت ، وضع مسيحيان ايران بسيار سخت بود . . . در ابتداي مسيحيان به شدت مورد آزار قرار گرفتند بدون محاكمه يا بعد از محاكمه مختصري آنها را به شهادت مي رساندند يا به طريق بسيار شديدي عذاب مي دادند . شرح شكنجه شهداي مسيحي به زبان شامي به دست ما رسيده و نشان مي دهد چگونه اين مسيحيان كه امروز نام آنها را فراموش كرده ايم با قدرت و شجاعت شهيد شده اند ، ولي به زودي مقامات رسمي به اين مطلب پي بردند كه اين مسيحيان پر تجربه از اتباع مناطق فرعي و خارجيهاي نافرمان كه هر ساعت خيانت مي كردند نبودند ، بلكه از ايرانيان حقيقي بودند كه در زمان سابق از طرفداران جدي مذهب زرتشت محسوب مي شدند و بعضي از آنها از اشخاص بسيار برجسته و مشهور بودند كه در ميهن پرستي آنها شكي نبود ، فقط در حفظ عقيده خود بسيار ثابت قدم بودند . از آن به بعد قواي انتظامي تصميم گرفت

---

1. تمدن ايراني به قلم جمعي از خاورشناسان صفحه . 28