يافتن به زن مخصوصي كه مورد علاقه است رهايي يابند ، مگر اينكه بتوانند اين اميال خود را به آزادي و بلامانع اقناع كنند . پس اين قبيل افكار را مبناي عقائد و نظريات خود قرار دادند و گفتند خداوند كليه وسائل معيشت را در روي زمين در دسترس مردمان قرار داده است تا افراد بشر آن را به تساوي بين خود قسمت كنند ، به قسمتي كه كسي بيش از ديگر همنوعان خود چيزي نداشته باشد . نابرابري و عدم مساوات در دنيا به جبر و قهر از آن به وجود آمده است كه هر كس مي خواسته تمايلات و رغبتهاي خود را از كيسه برادر خود اقناع كند ، اما در حقيقت هيچكس حق داشتن خواسته و مال و زن بيش از ساير همنوعان خود ندارد ، پس بايد از توانگران گرفت و به تهيدستان داد تا بدين وسيله مساوات دوباره در اين جهان برقرار شود ( 1 ) . درباره شخصيت مزدك و داعيه او اطلاعات درست و قابل قبولي در دست نيست ، شهرت بيشتر مزدك به افكار اشتراكي و كمونيستي او است . كريستن سن ريشه اينگونه افكار مزدك را انديشه هاي اخلاقي و نوعدوستي مي داند . محرك مزدك هر چه باشد و او هر هدفي از پيشنهادهاي اشتراكي خود داشته باشد ، آنچه از ناحيه تاريخي قابل بررسي است زمينه مناسب پذيرش انديشه اشتراكي در جامعه آنروز ايراني است . كريستن سن در فصل " نهضت مزدكيه " در كتاب خود به شرح عجيب نظام طبقاتي آنروز ايران كه زمينه رواج و توسعه دعوت مزدكي را فراهم كرد پرداخته است ، ما در بحث از نظامات اجتماعي آنروز ايران بدان اشاره خواهيم كرد . نظامات اجتماعي آنروز زمينه بسيار مناسبي براي رشد آنگونه انديشه ها بوده است . آقاي سعيد نفيسي در تاريخ اجتماعي ايران پس از بياني مشروح درباره نظام ارث

---

1. همان مدرك .