از تشريفات و آداب عبادات و اعمال مذهبي از مذهب اصلي زردشت چيز مهمي باقي نمانده . همين قدر معلوم است كه زردشت رسوم و مناسك آريانهاي قديم را كه مبتني بر اعتقاد به سحر و جادو و بت پرستي بوده و ورد به زوال مي رفته بكلي منسوخ فرموده است . تنها يك رسم و يك عبادت از زمان زردشت باقي مانده است . و آن ، چنانكه گفته اند وي در هنگام انجام مراسم پرستش در محراب آتش مقدس به قتل رسيد و در هنگام عبادت جان سپرد . در يكي از سرودهاي گاتاها آمده است كه زردشت مي گويد : " هنگامي كه بر آذر مقدس نيازي تقديم مي كنم خود را راست كردار و نيكوكار مي دانم " و در جاي ديگر آتش مقدس را عطيه يزدان مي شمارد كه اهورا مزدا آن را به آدميان كرامت فرموده . ولي بايد دانست كه زردشت خود آتش را نمي پرستيده و آن عقيده كه پيشينيان و نياكان او در باره اين عنصر مقدس داشته اند وي نداشته است و معتقدات او با آنچه بعدها آتش پرستان اخير عنوان كرده اند اختلاف دارد ، بلكه او آتش را فقط يك رمز قدوسي و نشاني گرانبها از اهورامزدا مي دانسته است كه به وسيله او به ماهيت و عصاره حقيقت علوي خداوند دانا پي مي توان برد ( 1 ) . آنچه مسلم است اين است كه خواه آتش را تقديس مي كرده و يا نمي كرده است و بر فرض تقديس به هر شكل و هر صورت بوده است ، تعظيم و تقديس و تكريم و پرستش آتش بعد از زردشت سخت بالا گرفت و بزرگترين شعار زردشتيگري شناخته شد كه هنوز هم ادامه دارد همان طور كه در ميان مسلمين ، مساجد و در ميان مسيحيان ، كليسا ساخته مي شود ، در ميان زردشتيان آتشكده ها ساخته شد . در دوره ساساني زردشتيان به نام " آتش پرستان " شناخته مي شدند . مسيحيان ايران كه در اواخر ، آزادي و قدرت قابل توجهي كسب كرده و در دربار ساساني

---

1. تاريخ جامع اديان ، صفحه 309 - . 310